Gıda ve Tarım Örgütü FAO, 2020’de dünyadaki açlığa ve gıda israfına dikkat çekmek için 29 Eylül’ü Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü ilan etti. Avrupa Gıda Bilgi Konseyi’nin (EUFIC) verilerine göre kişi başı yıllık 174 kilogram gıda israfı yapılan dünyada bu konuya acilen dikkat çekilmesi gerekiyor.
Dehşet verici boyutlara ulaşan gıda israfının önlenmesi için başta FAO ve EUFIC olmak üzere uluslararası düzeyde işbirliği çalışmaları hızlandırıldı. Türkiye de özellikle Tarım ve Orman Bakanlığı’nın projeleriyle bu iki uluslararası örgütün radarına giren ülkeler arasında. Pandemide yaşanan tedarik sıkıntısı, gıda israfıyla savaşı daha da elzem hale getirince somut adımlar artırıldı. Bu adımların çıktılarını, İspanya’nın Valensiya kentinde dinledik.
Sabri Ülker Vakfı’nın işbirliği yürüttüğü, Dünya Sürdürülebilir Kentsel Gıda Merkezi’nde (CEMAS), Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) yetkililerinden gıda israfının boyutlarını dinledik. “Neden Valensiya?” diye sorduk. Valensiya, 2019’da FAO tarafından Dünya Sürdürülebilir Gıda Merkezi Kent ilan edilmiş. Bu unvanı almasının arkasında Avrupa’nın en iyi sürdürülebilir gıda uygulamalarına imza atmış olması yatıyor. CEMAS’taki toplantıda Sabri Ülker Vakfı’nın “Tüketicinin Ekmek İsraf Araştırması - TİA 2022”nin sonuçları ve yeni projeler de açıklandı.
BM Çevre Programı-UNEP 2021 raporuna göre Türkiye, gıda israfında 214 ülke arasında 15’inci sırada. 2020 yılında yapılan son araştırma da her yıl 18,1 milyon ton gıdanın israf edildiğini ortaya koyuyor. Çöplerdeki atık miktarının yüzde 52’sini gıda oluşturuyor. İsrafın kaynağına bakıldığında 4,2 ton kayıp ile hizmet sektörü başı çekiyor. Türkiye’deki evsel gıda atığı yıllık tahmini 7 milyon 762 bin 575 ton. Bu oran yılda kişi başı 93 kilograma denk geliyor.
Türkler koklayarak karar veriyor
Ekmek ise en çok israf edilen gıda ürünlerinden. Sabri Ülker Vakfı da buna dikkat çekmek için gıda israfının kırılımlarını, ekmek özelinde ortaya koyan bir araştırma yapmış. Buna göre kişi başı günlük 3,6 dilim ekmeğin tüketildiği Türkiye’de, günlük 4,9 milyon ekmek israf ediliyor. Sabri Ülker Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Prof. İrfan Erol’un liderliğinde gerçekleştirilen araştırma, Türkiye’de gıda ve ekmek israfı konusundaki tutum ve davranışlara da ışık tutuyor. Araştırmanın sonuçlarına göre Türk halkı bozuk gıdaya burnuyla karar veriyor. Yüzde 70,7’si “Kokuyorsa atıyorum” diyor. Sabri Ülker Vakfı Genel Sekreteri Selen Tokcan’ın Valensiya’da yaptığı sunum, dünyada ve Türkiye’de israfın boyutlarına dikkat çekti. “Dünyada 700 milyona yakın insan açlıkla, 670 milyondan fazla insan ise obeziteyle mücadele ediyor” diyen Tokcan, bir an önce harekete geçilmesi gerektiğini söylüyor.
Vakıf, israfın önlenmesi için çocuklarda değişim yaratmayı hedefleyen bir projeyle önemli bir hareket başlatmış. FAO işbirliğinde başlatılan proje, aslında vakfın uzun yıllardır okullarda yürüttüğü “Yemekte Denge” programının bir ayağı. 2011’den bu yana ilkokullarda verilen Yemekte Denge eğitimlerine, FAO ile hazırlanan gıda israfıyla ilgili materyaller de eklenmiş. Selen Tokcan, yeni projeyi şöyle özetliyor: “7 milyon öğrenci, ebeveyn ve öğretmene ulaşan projemiz, israfa yönelik tutum ve davranışların sonuçlarına yönelik çocukların eğitilerek daha bilinçli tüketiciler olmasına katkı sunacak. Gıdayı koruyan kahramanları eğiteceğiz.”