Rusya Federasyonu bu günlerde tarım ve gıda ile ilgili çok önemli ^/kararlar alıyor. Bu kararlar Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Sadece ilgilendirmekle kalmıyor, tarım ve gıda piyasalarını derinden etkiliyor.
Tarım ürünleri dış ticaretinde Türkiye’nin en çok iş yaptığı pazarlardan birisi Rusya. Yaş sebze ve meyvede ihracatçı olarak, buğday başta olmak üzere, tahıl ve yağlı tohumlarda ise ithalatçı olarak bu pazardaki her gelişme bizi yakından ilgilendiriyor. Bu nedenle Rusya’daki gelişmeleri çok yakından izlemek zorundayız.
Bugünlerde Rusya’nın en önemli sorunlarından birisi yüksek gıda fiyatları ve buna bağlı olarak artan gıda enflasyonu. Türkiye’de olduğu gibi. Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada gıda fiyatlarındaki artışın üretimle veya koronavirüs salgınıyla ilgisi olmadığını, spekülatörlerin aşırı kâr hırsından kaynaklandığını söyledi. Putin, hükümetin gerekli önlemleri almasını istedi.
Bu açıklamalar çok da yabancısı olmadığımız, Türkiye’de sıklıkla duyduğumuz sözler. Türkiye’de daha da ileri gidilerek soğan, patates depolarına baskınlar yapılmıştı.
Türkiye’de bu tür durumlarda hemen ithalat vergileri sıfırlanarak çözüm dışarıda aranıyor. Fiyatı artan ürün ithal edilerek içerde fiyat düşüşü sağlanır. Sorun çözülmüş gibi davranılır. Oysa ithalatla kısa sürede fiyat düşse de orta ve uzun vadede fiyatlar daha çok artar ve ülke tarımda dışa bağımlı hale gelir.
Tahıl ihracatı kota ve vergi ile kısıtlanıyor
Rusya ise, ekmek fiyatını düşürmek için buğday ihracatını kısıtlayıcı önlemler alıyor. Amerika, Kanada, Avrupa Birliği’ni geride bırakarak en büyük tahıl ihracatçısı konumuna gelen Rusya, içerdeki fiyatları düşürmek için ihracata kısıtlamalar getiriyor. 2021 yılı 15 Şubat ile 30 Haziran tarihleri arasında yapılacak toplam tahıl ihracatı 17.5 milyon ton ile sınırlandırıldı. Yani tahılda 17.5 milyon ton kota belirlendi. Bu kota aşıldığı takdirde ürünün gümrük kıymetinin yüzde 50’si kadar vergi alınacak. Bu vergi ton başına 100 Euro’dan az olamayacak. Çavdar, arpa ve mısır ihracatında gümrük vergisi sıfır olarak uygulanırken buğdayda ton başına 25 Euro gümrük vergisi alınacak.
Rusya Tarım Ürünleri Denetim Ajansı Rosselhoznadzor’a göre, Rusya'nın tahıl ihracatında Türkiye’nin lider konumu devam ediyor. Türkiye'nin bu yıl Rusya'dan 5.3 milyon ton tahıl alımı yaptığı ifade ediliyor. Ekmek fiyatlarındaki artışı önlemek için, Rusya, buğday ihracatına kısıtlama veya ek vergi getirdiğinde bu ülkeden en çok buğday ithal eden Türkiye, daha yüksek fiyatlardan buğday aldığı için daha çok döviz ödemek zorunda kalıyor. Türkiye’de de fiyatlar yükseliyor. Bir bakıma Rusya’nın gıda enflasyonu da Türkiye’ye ithal ediliyor.
Yüksek gıda enflasyonu
Rusya Federasyonu Federal İstatistik Servisi tarafından açıklanan verilere göre; Ocak-Kasım döneminde bazı ürünlerdeki fiyat artışına bakıldığında, toz şekerde yüzde 71.54, ayçiçeği yağında yüzde 23.78, makarnada yüzde 10.45, ekmekte yüzde 6.34 oranında artış oldu. Sadece kasım ayında toz şeker fiyatı yüzde 8.9, ayçiçeği yağı yüzde 7.4, makarna yüzde 1.3 ve ekmekte ise yüzde 0.9 oranında artış kaydedildi.
Türkiye’de olduğu gibi Rusya’da da gıda enflasyonu normal enflasyonun üzerinde seyrediyor. 2020 yılının Kasım ayında Rusya Federasyonu’nda tüketici enflasyonu yıllık yüzde 4.42 seviyesinde gerçekleşti. Aylık enflasyon ise yüzde 0.71 oldu. Yıllık gıda enflasyonu yüzde 5.76 olan Rusya’da yaş sebze ve meyvede yıllık fiyat artışı ise yüzde 12.39 oldu.
Şeker, salatalık ve domates ürünleri en çok fiyat artışı yaşanan gıda ürünleri. Üzüm, ayçiçeği yağı ve yumurta ise fiyat artışında dikkat çeken diğer ürünler arasında.
İthalat kısıtlaması domates fiyatını artırdı
Rusya, tahılda ihracata kota ve vergi getirirken domates, biber, elma gibi ürünlerde ise ithalatta bazı bölgelere yasak uygulamaya başladı. Türkiye’den Antalya ve İzmir’den biber ve domates ithalatı yasaklandı. Özbekistan, Azerbaycan ve Ermenistan’ın belli bölgelerinde ithalat yasaklandı. Rusya Federasyonu Federal İstatistik Servisi verilerine göre, domatesle ilgili kısıtlama kararları domates fiyatında önemli artışa neden oluyor. Sadece aralık ayının ilk haftası domatesteki fiyat artışı yüzde 5 oldu.
Ticaret Bakanlığı’nın yayınladığı verilere göre, 8-4 Aralık 2020 döneminde Rusya’da yaş meyve sebze ürünlerinin fiyatları ortalama yüzde 3.2 oranında arttı. Fiyatı en çok artan ürünler arasında salatalık yüzde 13.3 ve domates yüzde 6.2 ile ilk sırada.
Türkiye’nin domates kotası 50 bin ton artırıldı
Domatesteki bu yüksek fiyat artışından sonra Rusya Tarım Bakanlığı, Rus Hükümeti’ne Türkiye’nin 200 bin ton olan ihracat kotasını 50 bin ton artışla 250 bin tona çıkarılması önerisinde bulundu. Türkiye’den ithal edilecek domatesle fiyatların düşürülmesi hedefleniyor. Bir kaç gün ara ile önce Antalya ve İzmir’den virüs ve hastalığı gerekçe göstererek domates ve biber ithalatını yasaklayan Rusya, içerdeki fiyatı düşürmek için Türkiye’den domates ithalatını artırma kararı aldı.
Ayçiçeğindeki artışın faturasını Türkiye de ödüyor
Rusya’da fiyatı en çok artan ürünlerden birisi bizimde ithalatını yaptığımız ayçiçeği tohumu ve ham yağ. Kuraklığa bağlı olarak üretimin azalması ayçiçeği tohumu, ham yağ ve piyasada ayçiçeği yağı fiyatı artıyor. Ayçiçeğinde dünyanın en büyük ithalatçısı konumunda olan Türkiye, artan bu fiyatlardan olumsuz etkileniyor ve daha pahalıya ham madde ithal ediyor. Bu da raflara yine zam olarak yansıyor. Türkiye Rusya veya başka ülkelerde artan ayçiçeği tohumu, ham yağ ithalatı yaparken aslında gıda enflasyonu da ithal ediyor.
Özetle, dış ticarette Türkiye>nin en önemli partneri konumundaki Rusya’da tarım ve gıda konusunda atılan her adım, yapılan her açıklama bizi de yakından ilgilendiriyor. Bu nedenle yakından izlenmesi gerekiyor. Kendi adıma Rusya ile ilgili gelişmeleri, türkrus adlı internet sitesinden, sputnik ve Ticaret Bakanlığımızın sayfasından takip ediyorum.
Sabit fiyat uygulaması gündemde
Ülkede gıda fiyatlarını frenlemek için bazı ürünlerde fiyatların 3 ay süre ile sabitlenmesi gündemde. Rusya Federasyonu Başbakanı Mihail Mişustin, başkanlığında geçen hafta toplanan hükümet, gıda fiyatlarındaki artışların önlenebilmesi amacıyla bazı ürünlerde fiyatların 3 ay sabitlenmesi görüşüldü. Özellikle şeker, ayçiçeği yağı, yaş meyve ve sebze fiyatlarındaki artışa böyle bir formülle fiyat artışı önlenmeye çalışılıyor. Bu konuda Türkiye'nin deneyiminden yararlanabilirler. Türkiye'de çiğ süt fiyatı 15 Kasım 2019'dan bu litresi 2 lira 30 kuruş olarak sabitlendi. Litre başına yapılan 50 kuruşluk zam bile enflasyonu artırmasın (!) diye 1 Ocak 2021'den itibaren uygulamaya konulacak. Türkiye'de pancardan elde edilen şekerin satış fiyatları ise 38 aydan bu yana artırılmadı. Sabit tutuluyor. Rusya belki de Türkiye'yi örnek alarak şeker ve ayçiçeği yağının satışlarında sabit fiyat uygulamasına geçebilir.
Rusya, Türkiye'nin gıda ithalatında ilk sırada
Rusya Federasyonu Türkiye'nin tarım ve gıda ürünleri ithalatında ilk sırada yer alırken, ihracatında ise 3. sırada. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) tarafından Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden yararlanılarak hazırlanan rapora göre, 2020 yılı Ocak-Ekim döneminde tarım, gıda ve içecek sektörü 16.6 milyar dolar ihracat, 12.8 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. Rusya, ithalatta ve ihracatta Türkiye'nin en önemli partneri konumunda. Bu yılın ilk 10 aylık döneminde en çok ihracat yapılan ülke 2 milyar 356 milyon dolar ile Irak olurken, Almanya'ya 1 milyar 356 milyon dolar, Rusya'ya ise 979 milyon dolar tarım, gıda ve içecek ihracatı gerçekleştirildi. Aynı dönemde ithalatta ise Rusya Federasyonu ilk sırada. İlk 10 ayda Türkiye, Rusya>dan 2 milyar 445 milyon dolar değerinde gıda, tarım ve içecek ithalatı yaptı. Rusya'dan sonra en çok ithalat yapılan ikinci ülke 1 milyar 198 milyon dolar ile Brezilya olurken, 764 milyon dolarlık ithalatla Amerika Birleşik Devletleri üçüncü sırada yer aldı. Rusya'dan en çok ithal edilen ürünler arasında buğday, ayçiçeği yağı ve ayçiçeği tohumu ilk sıralarda. İhracatımızda ise mandalina, şeftali, domates gibi yaş meyve ve sebze ürünleri var.