✔ Seyahat gelirlerinde 2012'ye kadar götürülen revizyonla cari açık ve net hata noksanda biraz olsun iyileşme sağlandı. Ancak sorun hala çok büyük, hala çok büyük!
Seyahat gelirlerinde yapılan revizyonun cari işlemler dengesi ve net hata ve noksana etkisinin sınırlı kalacağı zaten belliydi ve nitekim tahmin edildiği gibi de oldu. Daha önce TÜİK tarafından duyurulan revizyon Merkez Bankası’nca 2012 yılından bu yana olan ödemeler dengesi verilerine yansıtıldı.
Bu revizyon sonucunda cari açık 2012 başından bu yılın ağustos ayı sonuna kadar olan dönem için toplamda 26 milyar 710 milyon dolar küçüldü. Ama Merkez Bankası’nın revizyona ilişkin açıklamasında bu tutar 26 milyar 795 milyon dolar olarak verildi.
Cari dengedeki eski büyüklükleri de, revize büyüklükleri de Merkez Bankası kayıtlarından aldım. Yeni tutar cuma günü açıklandı ve Merkez Bankası kayıtlarında duruyor. Önceki tutar bu revizyon sürecinde yeniden değişmiş olmalı ki toplamda 85 milyon dolarlık bir fark ortaya çıktı.
Bazı sayılar uyumsuz
Seyahat gelirleri ve diğer kalemlerde yapılan yukarı yönlü revizyonun cari dengeyi o ölçüde iyileştirmesi, aynı şekilde net hata noksana da aynı düzeyde yansıması beklenir. Cari dengedeki değişimle net hata ve noksan arasında da paralel bir değişiklik olması gerekir. Tabii ki diğer kalemlerde toplama negatif etki edecek revizyon söz konusu olmamışsa...
Cari dengedeki iyileşme, 2012- 2021 döneminde net hata noksana aynı ölçüde yansımış ama bu yılın ilk sekiz ayında farklılık oluşmuş. Bu yılki revizyon cari dengeyi 4.7 milyar, net hata noksanı yaklaşık 6 milyar aşağı çekmiş.
Ayrıca bir uyumsuzluk da TÜİK’in açıkladığı seyahat geliri revizyonuyla Merkez Bankası’nın açıkladığının birbirini tutmaması...
Bunlar ayrıntı gibi görünen ama olmaması gereken detaylar. Daha sonra üstünde dururuz.
Bugünlük bu ayrıntılara değil de büyük resme bakalım.
Dokuz ayın özeti...
Bakalım büyük resim bize ne söylüyor, cari açık nereye gidiyor ve açıklanan ekim ayı dış ticaret verisiyle birlikte bizi nasıl bir gelecek bekliyor... Önce dokuz aylık durumun özeti:
■Geçen yıl 6.1 milyar dolar olan cari açık 38 milyar dolara çıktı.
■ Cari açığın bu hızlı artışındaki temel etken dış ticaret açığının 20.6 milyardan 68.1 milyara yükselmesi. Ticaret açığını bu kadar büyüten de ithalat artışı.
■ Cari açığın seyahat gelirindeki revizyona rağmen böylesine büyümesi dikkat çekici. Seyahat geliri 18.5 milyardan 31.3 milyara çıktı. Seyahat gideri düşüldükten sonraki net gelir ise 17.5 milyardan 28.6 milyara çıkmış durumda.
■ Yaklaşık 38 milyar dolar olan cari açığın finansmanı için bulunabilen kaynak yalnızca 13.1 milyar. 38 milyarlık açık bir şekilde finanse edildiğine göre, aradaki fark olan 24.9 milyarın nereden geldiğini bilmiyoruz. Yapılacak belli, bu tutarı net hata noksana yazacağız. Üstelik bu, revizyonla azalmış tutar. Net hata noksan sekiz ay toplamında 28.3 milyar dolardı.
■ Finans hesabı kapsamında 5.6 milyar doğrudan yatırım gelmiş. Hemen sevinmeyelim; bunun 4.8 milyarı gayrimenkul alımı için; yani konuta...
■ Yine finans hesabı kapsamında portföy yatırımı çekmek şöyle dursun, var olanı da kaçırmışız. Geçen yıl portföy yatırımı yoluyla 6.4 milyar döviz gelirken bu yıl 14.6 milyar çıkış yaşanmış.
TİCARET AÇIĞI REKOR KIRA KIRA ARTIYOR
Ödemeler dengesiyle ilgili veriler dokuz aylıktı ve ekimde ne olabileceğinin öncü göstergesi olan dış ticaret verileri de Ticaret Bakanlığı tarafından açıklandı.
■ Ekim ayındaki ihracat geçen yıla göre yaklaşık yüzde 3, ithalat ise tam yüzde 32 arttı.
■ Geçen yıl ekimde 1.5 milyar dolar olan ticaret açığı 8 milyar dolara çıktı.
■ Yine geçen yılın ekim ayında 43.5 milyar dolar olan yıllıklandırılmış ticaret açığı bu yıl 103.4 milyar dolara tırmandı.
■ İhracatın ithalatı karşılama oranı geçen yıla göre 20.5 puan azalarak yüzde 72.7’ye geriledi.
■ Enerji ithalatı hariç tutulduğunda da gerileme var. Ticaret Bakanlığı’nın açıklamasına göre enerji verileri hariç tutulduğunda bu oran 27.4 puan azalarak yüzde 90.9'a iniyor. Demek ki geçen yıl ekimde enerji hariç ithalat, ihracattan daha düşükmüş. Bu yıl enerji düşülse bile ithalat daha yukarıda.
Cari açık ne olur?
Ekim ayındaki 8 milyar dolarlık dış ticaret açığı, şimdiye kadar ekim aylarında görülen en yüksek açığa işaret ediyor. Bu açığın 4 milyar dolar civarında cari açık üretmesi beklenir.
Ancak bu yıl seyahat gelirlerinin daha gerçekçi ölçülmeye başlanması sayesinde cari açık belki de bu düzeyin bir miktar altında kalabilir.
Bu arada geçen yıl yaşanan şöyle bir detay var. Ekim ayındaki seyahat gelir, eylüldeki gelirin üstünde gerçekleşti. Aynı durum bu yıl da yaşanırsa ekimde 5 milyar doların üstünde bir seyahat geliri elde edilecek demektir. Bu da cari açığın çok daha düşük kalmasını sağlayabilir.