Türkiye tarihinin en kritik seçimlerinden birisine hazırlanıyor. Başkanlık sistemini getiren son anayasa değişikliği Meclis’in etki ve gücünü ciddi ölçüde aşındırmıştı. 5 yıllık uygulamanın ardından milletvekilliğinin ve Meclis seçimlerinin önem kaybetmiş olması beklenirdi. Ancak ortaya çıkan dengeler taam tersine 2023 seçimlerinde Meclis’teki sandalye dağılımının ve milletvekillerinin önemini artırdı. Her alanda ağır sorunların içine sürüklenen Türkiye’nin bu sorunları nasıl ele alacağı önümüzdeki dönemin hayati sorunu olacak.
Seçim sonuçları çok güçlü bir Cumhurbaşkanlığı uygulamasına pek izin vermeyecek. Bu da Meclis’in önemini artıran bir faktör olacak. Millet İttifakı zaten Meclis’in önemini artırmayı hedef haline getirmiş durumda.
Bu çerçeve içerisinde artıyor. Adayların profiline bu gözle baktığımızda şu noktalar öne çıkıyor:
- AK Parti adaylarının yüzde %20’si hukukçu, yüzde 16.86’sı yönetici ve işletmeci, yüzde 14’ü mühendis ve mimar. 2018 seçimlerinde AK Parti adaylarının yüzde 35.5’i serbest meslek sahibiydi. AK Parti’de 2018 seçimlerinin açık ara en büyük grubu olan serbest meslek mensuplarının payı bu seçimde yüzde 3.04’e düştü. 2018 seçimlerinde AK Parti adayları içinde mühendis ve mimarlar yüzde 10.83, hukukçular yüzde 18.33 paya sahipti. AK Parti’de serbest meslek sahiplerinin payı sert düşük gösterirken hukukçu ve işletme yöneticilerinin payı arttı.
- CHP adayları içinde de hukukçular yüzde 19.28 ile en yüksek paya sahip. CHP’de öne çıkan meslek grupları arasında nispeten dengeli bir dağılım var. Sosyal demokrat CHP’nin adaylarında ikinci en büyük grubun yüze 18.17 ile iş insanları olması dikkat çekiyor. Mühendis ve mimarlar yüzde 11.45, doktor ve eczacılar ise yüzde 10.04 paya sahip. 2018 seçimlerinde CHP adaylarının yüzde 18’i hukukçu, yüzde 10.33’ü doktor ve eczacı idi. Mühendis ve mimarlar ile iş insanları gruplarının her ikisi de yüzde 11.83 ile eşit paya sahipti. CHP adayları içinde iş insanları ile hukukçuların payı artış göstermiş.
- HDP adaylarının bu seçimde yer aldığı Yeşil Sol Gelecek Partisi’nin (YSGP) aday profili diğerlerinden oldukça ayrılıyor. YSGP adaylarının yüze 30.43’ü serbest meslekten, yüzde 15.77’si işçi ve ücretli emekçilerden geliyor. Adayları arasında kadınlara açık ara en fazla yer veren YSGP adaylarının yüzde 11.87’si de ev kadını. YSGP adaylarının yüzde 10.39’u politikacı, yüzde 9.28’i de hukukçu. 2018’de HDP adayları içinde serbest meslek yüzde 17, işçi ve emekçiler yüzde 15.67, emekliler yüzde 13.17, hukukçular yüzde 5.5, ev kadınları yüzde 2.33 paya sahipti.
- İYİ Parti adaylarının yüzde 22.01’i iş insanı, yüzde 13’ü hukukçulardan oluşuyor. Mühendis ve mimarlar ile doktor ve eczacılar yüzde 9.36 ile eşit paya sahipler. Bunların ardından yüzde 7.63 ile yönetici ve işletmeciler geliyor. 2018’de İYİ Parti adayları arasında iş insanları yüzde 20.50, mühendis ve mimarlar yüzde 13.17, hukukçular yüzde 10.33 paya sahipti. Buna göre iş inanları ile hukukçuların payında nispi bir artış gözüküyor.
- MHP, 2023 seçimlerinde adayları arasında yüzde 30 ile iş insanlarına en fazla yer ayıran parti oldu. İkinci sıradaki hukukçular bile yüzde 11 ile çok geride kaldı. Ancak MHP, işçi ve emekçilere verdiği yüzde 6.33’lük pay ile bu konuda açık ara lider olan YSGP hariç diğer 4 partiyi geride bıraktı. 2018 seçimlerinde de MHP adayları içinde iş insanları yüzde 20 pay ile ilk sırada, hukukçular yüzde 10.33 ile ikinci sıradaydı. 2018’e göre hukukçular yerini korurken iş insanlarının payı ciddi bir sıçrama yapmış gözüküyor.