Selçuk Turgay AZAK
Vergi Müfettişi
Modern merkez bankacılığında, merkez bankalarının para basma gibi klasik görevlerinin yanında, sahip olduğu para politikası araçlarıyla fiyat istikrarı başta olmak üzere, parasal ve finansal piyasaların istikrarını sağlama gibi ekonomide temel görevleri de vardır. Faiz oranı para politikasının temel araçlarından biri olup, bir ekonomide toplam talepte meydana gelen dalgalanmaları yönetmek ve yönlendirmek için kullanılan bir ekonomi enstrümanıdır. Geçen hafta başta ABD Merkez Bankası (FED) olmak üzere çoğu merkez bankası (İngiltere, Brezilya gibi) faiz artırımına gitti. Bunun altında yatan sebep olarak enflasyon oranındaki yükselişler gösterildi.
Enflasyon Nasıl Oluşur?
Para politikası faaliyetlerinde, uygulanacak politikanın başarılı olabilmesi için önce teşhisin doğru koyulması gerekir. Bu minvalde, öncelikle günümüzde küresel enflasyonun oluşmasının altında yatan temel neden irdelenmelidir. Bu durumdan bahsetmeden önce enflasyonun temel sebeplerinden de kısaca bahsedebiliriz. Ekonominin en eski kurallarından biri ‘‘ kıt olan ya da çok talep gören şey kıymetlidir.’’ şeklindedir. Anılan kıymet artışı gerçekçi değil ise, bunun sebebi piyasalarda arz – talep uyumsuzluğunun olmasıdır. Söz konusu uyumsuzluk enflasyonun oluşmasında temel sebeptir. Birincisi, maliyet artışları oluşuyorsa toplam arz azalır ve fiyat artışları gerçekleşir. Buna maliyet enflasyonu denir. İkincisi ise, toplam talep canlı ise toplam talebin artması durumunda da fiyatlar genel seviyesi artabilir. Bu duruma da talep enflasyonu denir.
Günümüzde Küresel Enflasyonun Sebebi Nedir?
Günümüzde küresel enflasyonun temel sebebinin maliyet itişli olduğunun kanaatindeyiz. Pandeminin toplumsal hayatı doğrudan etkilemesi ve akabinde üretim süreçlerinde meydana gelen aksamalar olmak suretiyle üretim zincirinin bozulması, bununla birlikte küresel güvenlik endişeleri ve siyasi gelişmeler ile birlikte enerji ürünleri fiyatlarında dalgalanmalar maliyetlerin artmasının başlıca sebepleri olarak gösterilebilir. Maliyet artışları da ekonomilerde enflasyonu tetiklemiş ve küresel enflasyonun yükselmesine neden olmuştur. Dolayısıyla maliyet itişli yaşanan küresel enflasyonu talep yönlü bir politika olan para politikası ve aracı olan faiz enstrümanı ile düşürülemeyeceğini düşünmekteyiz.
Çözüm nedir?
Bu durumda maliyet artışlarını azaltmak için ülkeler arz yanlı iktisat politikaları uygulamalıdır. Hem para hem maliye politikasında selektif tercihlerle üreticilere yönelik maliyetleri düşürücü politikalar uygulanmalıdır. Düşük faiz ve uzun vadeli üretici kredileri, vergisel teşvikler, istihdam teşvikleri bunlara örnek olarak gösterilebilir.