KPMG, Avrupa’nın önde gelen 8 lig şampiyonunun mali durumunu inceleyen geleneksel raporunu Ocak 2022 içinde yayınladı. “Avrupa Şampiyonları Raporu 2022” adlı çalışma, kulüplerin 2020-21 sezonuna ait verilerini mercek altına alıyor. Raporda Bayern Münih, Inter, Manchester City, Atletico Madrid, Ajax, Sporting Lizbon, Lille ve Süper Lig şampiyonu Beşiktaş var.
COVID-19’dan geçen bu süre içinde kulüpler pandemi nedeniyle önemli gelir kayıplarına uğradılar. Bazı istisnalar olsa da, Mayıs/Haziran 2021 itibariyle, hala pandemi öncesi gelirlerine ulaşamayan kulüpler bulunuyor. Kulüplerin özellikle en önemli gelir kalemlerinden maç günü gelirlerinde sert düşüşler yaşandığı gözleniyor. Bununla birlikte istikrarlı artan yayın ve ticari gelirler, kulüplere biraz olsun nefes aldırmaya başladı.
COVID-19’un en yakıcı etkisini kulüplerin gelirlerinde yaşadıkları düşüşte ve artan zararlarda görüyoruz. Zararın ana kaynağını ise, düşen gelirler karşısında maliyetlerini aşağıya çekememeleri…2020/21 sezonunda sadece iki kulüp (Manchester City ve Inter’i )gelirlerini artırırken, diğer altı kulübün gelirlerinde düşüş yaşandı. Sadece iki kulüp (Bayern Münih; Manchester City) kar ederken, altı kulübün 2020/21 sezonunu zararla kapattığı anlaşılıyor. Sekiz şampiyon kulübün 2020/21 sezonuna ilişkin gelirlerinde Manchester City ve Inter dışında önemli tutarda düşüşler bulunuyor. Gelirleri en çok düşen kulüpler ise, %23’lük azalışla Ajax ve %21’lik düşüşle de Beşiktaş.
Raporda ele alınan sekiz şampiyon kulüpten Bayern Münih hariç yedi kulüp 2020/21 sezonunu zararla kapattılar.
Raporda yer alan Beşiktaş ise 2020/21 sezonunu, bir önceki sezona göre neredeyse yarı yarıya azaltarak 44,4 milyon Euro zararla kapattı. Beşiktaş’ın zararının %50 azalmasında ise, kulübün maliyetli oyunculardan kurtulup 10 milyon Euro’dan daha az transfer yaparak, ücret maliyetlerini aşağıya çekmesinin rolü bulunuyor.
Avrupa’nın sekiz lig şampiyonunun mali performansları, geçen sezon olduğu gibi, bu sezon da koronavirüs salgınının etkisiyle olumsuz seyir gösterdi. Raporda değinilen kulüplerin çoğunluğu Mayıs-Haziran 2021’de sona eren mali dönemde büyük kayıplar kaydettiler. Bu kulüplerin toplam gelirlerinin hâlâ salgın öncesindeki düzeyin altında olduğu görülmekte.
Avrupa’nın sekiz önde gelen ligine genel olarak bakıldığında maç günü gelirlerinin neredeyse tamamen yitirildiği görülmekle beraber, geçen sezona kıyasla artış gösterdikleri halde, yayın gelirleri ve ticari gelirlerin yüksek oyuncu giderleri ile azalan oyuncu satış/kiralama gelirlerini karşılayamadığı gözlemlenmektedir. Buna ek olarak, yayın gelirlerindeki artışın da çoğunlukla 2019-20 sezonunda ertelenmiş olan maçlar ile bağlantılı olan ödemelerden kaynaklandığının altını çizmekte yarar var.
Kârlılıkla ilgili konuşacak olursak, Ertelenen maçlar, kısa kesilen sezonlar nedeniyle maç günü, naklen yayın ve diğer ticari gelirlerde yaşanılan kayıplar, iyice azalan oyuncu transfer gelirleri, bu kulüplerin net zararlarını artırdı. Her ne kadar ertelenen bazı alacaklar tahsil edilse de, tahsil edilen bu alacaklar pandemik gelir kayıplarının ancak bir kısmını telafi edebildi. COVID-19 nedeniyle kulüp gelirleri azalırken, maliyetlerin buna eşlik etmemesi, kulüp zararlarının artmasını beraberinde getirdi.
Rapordaki sekiz şampiyondan Bayern Münih ve Manchester City 2020/21 sezonunu karla kapatabildi. 2020/21 sezonunu da karla kapatan Alman devi Bayern aralıksız 29 yıldır kar eden Avrupa’nın tek kulübü oldu. Yeşil sahalardaki başarısını, finansal performansa da taşıyan Alman kulübün hem sportif, hem de ekonomik ve finansal olarak 30 yıla yaklaşan sürdürülebilir bir başarıya ulaşması, kulübü Avrupa spor tarihteki en başarılı kulüplerden birisi yapıyor. Bayern’in sahip olduğu yönetsel model bu bağlamda diğer kulüplere de örnek olabilecek özelliklere sahip görünüyor. Merkez ve çevre liglerin kulüpleri bu modeli kesinlikle mercek altına almalılar.
Rapordaki kulüplerden en fazla zarar ise Inter’de görünüyor. Inter’i 111,7 milyonluk zararla Atletico Madrid takip ediyor.
Futbol ekonomisini etkileyen en önemli faktörlerden birisi transfer hareketleri. Kulüplerin finansal sonuçlarına bakıldığında, son dört sezonda sekiz şampiyonun net transfer harcamaları COVID'ten etkilendi. 2020/21sezonunda Ajax’ın net transfer harcamaları yükselirken, diğer yedi kulübün net transfer harcamaları hemen hemen sabit kaldı. 2021/22 sezonunda daralan gelirler nedeniyle yedi kulübün transfer harcamaları, bir önceki döneme paralel seyrederken, sadece Inter’in transfer harcamaları dramatik düştü. FC Internazionale’in, 2019/20 sezonundan itibaren düşmeye başlayan net transfer harcamaları, 2021/22 sezonunda dip yaptı. FC Internazionale’in net transfer harcamaları 2019/20'de 125 milyon Euro'dan 2020/21'de 38 milyon Euro'ya düşerek, 161 milyon Euro azaldı. Son dört sezonda net transfer harcaması negatif olan üç şampiyonu görüyoruz. Bunlar: Inter, Ajax ve Sporting Lizbon kulüpleri.
Ocak 2020 ile Ocak 2022 dönemleri arasında sekiz şampiyonun COVID-19 nedeniyle oyuncu değerleri ve buna bağlı olarak takım piyasa değerleri ciddi düşüşler kaydetti.
Manchester City, Chelsea ve Manchester United kadro değerleri açısından 1 milyar Euro sınırını aşan üç kulüp olarak karşımıza çıkıyor. Bu üç kulüp içinde Manchester City 1.237 milyon Euro’luk takım değeriyle ise, dünyanın en değerli kadrosuna sahip görünüyor. Son iki yıldır kadro değerleri düşen üç kulüp olarak karşımıza Atletico Madrid, Ajax ve Inter çıkıyor. Bu üç kulübün önemli oyuncularından bazılarının yaz döneminde kulüplerinden ayrılmaları, bu üç kulübün kadro değerlerinde de %12’ye varan düşüşlere sebep oldu. Bunun tersine, Beşiktaş, Lille, Sporting ve Bayern Münih’in, 2020’nin Ocak ayından bu yana kadro değerlerini %20’nin üzerinde artırdıkları görülüyor.
Tablo:1’de gösterilen 2020/21 sezonuna ilişkin kritik başarı göstergeleri dikkate alınarak, ortalama değerlerler üzerinden değerlendirme yapıldığında,
- Toplam gelirlerde %3’lük bir azalış yaşandığı,
- Ücret maliyetlerinde %2.2’lik bir artış kaydedildiği,
- Ücret/Toplam gelir oranında %6’lık bir artışın söz konusu olduğu,
- Kulüplerin vergi sonrası kârlarının %49 azaldığı,
- Kulüplerin takım değerlerinin %20 arttığı,
- Sosyal medya takipçi sayılarında %16.5’lik bir artış gerçekleştiği görülüyor.
Sekiz takıma ilişkin düzenlediğimiz tablo aşağıdaki gibidir. görülüyor.
Temsilcimiz Beşiktaş’ın zararı her ne kadar bir önceki sezona göre %50 azalsa da, 2020/21 sezonunda net zarar 44,4 milyon Euro olarak gerçekleşti. Bu tutar kulüp tarihinin en büyük üçüncü zararı oldu. Beşiktaş’ın geçmiş yıllardan gelen birikimli zararı ise 164,7 milyon Euro’ya ulaştı.
Tablo:3’te bize gösteriyor ki, Beşiktaş’ın son beş sezonunda oyuncu ücret ve maliyetlerinde önemli azalışlar gerçekleşmiş durumda. 2016/17 sezonunda 76 milyon Euro ücret giderleri yapan kulübün bir sonraki sezon bu maliyetleri 89 milyon Euro’ya kadar yükseldi. 2020/21 sezonu itibariyle Beşiktaş’ın ücret maliyetleri 2017/18 sezonuna göre %58,4 azalarak 37 milyon Euro’ya kadar geriledi. Ne var ki, ücret maliyetlerinde bu azalış yaşanmasına karşın, toplam gelirlerde yaşanılan düşüşler sebebiyle, kulübün (ücret maliyetleri/toplam gelirler) rasyosu düşmedi, aksine artış gösterdi. 2017/18 sezonunda %56 olan (ücret maliyetleri/toplam gelirler) oranı, 2020/21 sezonunda %62 olarak gerçekleşti.
Geçen sezonla kıyaslandığında, 2020/21 sezonunda gelirleri % 21 azalarak 59 Milyon Euro olarak gerçekleşen Siyah Beyazlılar, bu dönemi 44,4 milyon Euro zararla kapattılar. Beşiktaş Süper Lig’de üç yıl aradan sonra tekrar şampiyonluğa ulaştı ama finansal sorunlar, kulübün yakasını bir türlü bırakmıyor.
Beşiktaş hariç yedi şampiyon ticari faaliyetlerden elde ettikleri gelirleri artırdı. Bu kulüplerin ticari gelirlerinin artmasındaki ana etmenin, ertelenen ticari alacakların tahsili olduğu görülüyor. Bunun yanı sıra, maçların seyircili oynanmasına başlanmasıyla birlikte, yeni ve iyileştirilmiş ticari sözleşmelerin yapılması bu kulüplerin ticari gelirlerinde bir artışa neden oldu. COVID-19 nedeniyle taraftar tüketicinin değişen satın alma davranışlarına bağlı olarak Sporting Lizbon örneğinde olduğu gibi COVID-19 nedeniyle artan on-line satışlar kulübün son başarısını kutlamak için satılan logolu ürün sayısı geçmiştekinin üç katına ulaştı.
Buna göre kulüp geçen yılki zararlarını yarı yarıya azaltma başarısı gösterdi. Geçen sezona göre zararın azalmasındaki en önemli faktör ise, kadro maliyetlerinde yıllık % 48’lık daralma…buna rağmen 36,7 milyon Euro’luk ücret maliyetleri, kulübün geliriyle kıyaslandığında hala yüksekliğini koruyor. Beşiktaş’ın ücret maliyetleri, toplam gelirin % 62’sine karşılık geliyor.
Genel olarak şunu söyleyebiliriz: Bir önceki sezonun ertelenen maçları sayesinde ek yayın gelirleri elde eden ve Avrupa kupalarında üst turlara çıkan kulüpler toplam gelirlerini arttırabildiler. Inter’in faaliyet geliri bir yılda %19 (55 milyon Euro) oranında yükseldi. Buna karşın, toplam faaliyet gelirlerinde en büyük düşüşü yaşayan kulüpler ise, 37 milyon Euro’luk (%23) azalma ile Ajax ve 15 milyon Euro’luk düşüşle (%21) Beşiktaş oldu.
Tablo:3) 2020-21 sezonunun kulüp gelirlerini ve bu gelirlerin bileşimini gösteriyor. Toplam gelirin sağındaki %’ler ise kulüp gelirlerinde yaşanılan artış ve azalışları bize veriyor.
COVID-19 pandemisi, sekiz şampiyon kulübün gelirlerinde yaklaşık yarım milyar Euro net kayba neden oldu. Her ne kadar stadyumların yeniden açılması ve yakın zamanda imzalanan bazı büyük ticari anlaşmalar, gelecek için bir umut ışığı olsa da, pandemi finansal sürdürülebilirlik sorunlarını daha da artırdı. Kulüplerin mali yapılarını daha kırılgan bir hale getirdi. Bu süreçte kulüplerin gelirlerinde daralma yaşanırken, maliyetlerin düşürülememesi (hatta artış göstermesi), kulüplerin finansal sorunlarını daha da derinleştirdi. Kulüplerin nakit fon ihtiyaçlarını artırdı. Kulüp borçlanmaları ve buna bağlı zararlar arttı. Bu olumsuzluk ve ilave para gereksinimi, geçen sene anımsanacağı üzere Avrupa Süper Ligi oluşumuna da zemin hazırlamıştı. Şimdilik bu oluşum yarıda bırakılmış olsa da, Avrupa kulüp futbolunda ekonomik, finansal ve yönetsel temelli, başta transfer sistemi olmak üzere, liglerin maç takvimleri, maliyet kontrol önlemleri, yeniden yapılanma gereksinimleri gibi temel sıkıntılar ve bunlara ilişkin kaygılar devam ediyor.
KPMG, The European Champions Report 2022, January 2022.
2 KPMG, The European Champions Report 2022, January 2022