Bundan 130 yıl önce Benz ve Daimler; ilk otomobilleri üretmiş ve 4 tekerlekli uygarlık çağı başlamıştı. O sırada yeniliğe karşı olanlar; “atlar dururken kim bu aletleri kullanır ki?” diye söyleniyordu. Fakat Henry Ford, 1000 doların altında otomobil üretmeyi başarınca dünyada araba sevdası başlamış oldu.
Henry Ford; “pazarı dinleseydim daha hızlı atlar üretirim” diyordu. Otomobil yollarda boy gösterince insanlar onlara “atsız araba” diyordu. Haklıydılar da… Binlerce yılın arabası hep atlarla olurdu ama şimdi atlar gitmişti. Bugün önce atlarından kurtulan araba, şimdi sürücüden kurtulma sürecinde…
YAPAY ZEKÂLI SÜRÜCÜ ALATURKA OLURSA
“Trafik kuralları kan ve gözyaşıyla yazılmıştır” derler… Doğrudur. Misal yol ayrım çizgileri, kızını kazada kaybetmiş bir babanın önerisiydi. Trafik ışıkları da artan araçların seyrüseferini düzenlemek için edildi. Sonra da evrensel hale gelen kuralları öğrendik, benimsedik, kullandık ya da ihlal ettik.
Ancak trafik kuralları her kültürde aynı mıdır? Misal bizim çakarlı çakallar emniyet şeridini ihlal eder, durur. Yapay zekâlı otonom araçlar bu durumda nasıl davranacak? Kırmızı ışıkta durmayan maganda, Otonom aracının yapay zekâsına riayet edecek mi yoksa devreden çıkarıp gaza mı basacak?
İKİ SORU İKİ CEVAP
Trafik magandası tarih olur mu?
Emniyet kemeri takmayınca araç sussun diye sahte aparat takan, hatalı şerit değiştiren, sinyal koluna eli gitmeyen, yayanın üstüne araç süren, yol vermeyen, hız limitine uymayan, makas atan, drift yapan; otonom araç tarafından devre dışı kalır. Ancak alaturka tutum sürdükçe ve trafik kültürü gelişmedikçe yapay zekâlı otonom araçlar, büyük ihtimalle “maganda modifiyesine” uğrayacaktır.
Otonom aracın yapay zekâsına güvenebilir miyiz?
Bir yere kadar evet. Makine öğrenme teknolojileriyle giderek gelişecekler. Otonom araçlar trafik için umut olacak. Otonom aracın yapay zekâsı, sarhoş olmaz, stres yapmaz, haksız davranmaz, hoyrat değildir. Yine de onu alaturka mantıkla kural tanımaz hale getirme ihtimali mevcut. Misal çakar kafasını yapay zekâya uygulayacak sanayi ustaları çıkarsa, eski tas eski hamam devam ederiz.
NOT
BAGAJINDA POMALI YAN KOLTUKTA LEVYE
Düşünsenize; Norveç’te disiplini sürücü ve yaya davranışı için geliştirilmiş yapay zekâlı aracı İstanbul trafiğine soktunuz diyelim. Bagajında pompalı, yan koltukta levye ile dolaşan trafik magandalarının makas atmasını bilmiyorsa, ışığı aldırmayıp yola atlayan yayayı bilmiyorsa, kaza yapması kaçınılmaz.
Otonom araçlara her trafik kültüründe nasıl davranacağını öğretmeliyiz. Norveç’te sürücü farklı davranır, İstanbul’daki farklı… Çok dolaşan ve gittiği yerlerde araç kullanan biri olarak bunu tecrübe etmişimdir. Misal ABD’de ana yola katılımda hızını arttırmalısın ama bizde hızını yavaş tutmalısın. İstanbul trafiğinin mağduru olarak diyebilirim ki sürücülerin ancak %10’u sinyal kolu kullanır.
Kırmızı ışığı sokak aydınlatması sananlarımız hayli fazladır mesela. Önü boş iken gitmeyen sol şerit kenelerimiz vardır. İsviçre’de araba kullanırken öndekini hatalı sollamak, aklına dahi gelmez de Ankara’da araç kullanırken saygısızca makas atan resmi plakayı görmek, sürpriz olmaz.
Önerim, bizde otonom araç geliştiricilerinin yaya ve sürücü davranışlarını da araştırmasıdır. Elin yapay zekâsı burada çöker. Bizim yapay zekâyı, bu kültürün organik zekâları yazmalıdır.