Levent AKBAY
Reel sektör masası
OSB’lerde üretimin tam kapasiteye ulaşması için uzun yıllar gerekecek. Halen kağıt üzerinde kurulu olanlar dahil olmak üzere 402 OSB ruhsatlandırıldı. Bu OSB’lerde parsel bazında faaliyette olanların oranı yüzde 60’ta kaldı. Yüzölçümü olarak değerlendirildiğinde ise faaliyette olan işletmelerin alanlarının, toplam OSB alanlarına oranı yüzde 81,6. Bu sonuçlar parsel bazında yüzde 40, alan bazında yüzde 18,14 alanda henüz üretim yapılmadığını ortaya çıkardı.
OSBÜK verilerine göre Türkiye’de faaliyette bulunan 402 OSB’nin 361’i Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na, 41’i Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı. Bu OSB’lerde 67.2 bin katılımcı, 2 milyon 646 bin istihdam kapasitesine sahip. 607 Ar-Ge Merkezi, 127 Tasarım Merkezi’ne ev sahipliği yapan OSB’lerin 57’si ihtisas, 304’ü karma, 41’i de tarım OSB’lerinden oluşuyor.
Parsel bazında durum
Tüm OSB’lerdeki parsel sayısı 60 bin 100’e ulaştı. Bunun 48 bin 398’i yatırımcılara tahsis edildi. Ancak bu tahsise rağmen faaliyet aşamasına geçen işletmelerin yer aldığı parsel sayısı 36 bin 244. Bunun anlamı yatırımcılara tahsis edilmiş olmasına rağmen 12 bin 154 parselde henüz inşaatlar bitip, üretime geçilememiş. Ruhsata bağlanmış yatırımlar için toplam 3 yıllık bir yasal süre var. Bu sürenin tamamlanması ve faaliyete geçilememesi halinde ruhsat iptali sözkonusu. Öte yandan OSB’lerde henüz hiçbir yatırımcıya tahsis edilmemiş 11 bin 699 parsel bulunuyor. Bu parseller yatırımcı bekliyor. Böylelikle tahsis edilmesine rağmen üretime geçmeyenlerle birlikte OSB’lerdeki 23 bin 853 parselin toplam OSB üretimine bir katkısı bulunmuyor.
En fazla tahsis İvedik OSB’de
Tahsis edilen parsellerin büyüklük sıralamasına göre Ankara’da kurulu İvedik OSB, 6 bin 972 parsel tahsisi ve 6 bin 908 faaliyet gösteren işletme sayısı ile ilk sırada. 4 bin 464 tahsis yapılan ve 4 bin 144 faaliyet gösteren işletmeye ev sahipliği yapan yine Ankara’da kurulu Ostim ikinci sırada. Gaziantep OSB ise bin 475 tahsis ve bin 228 faaliyet gösteren işletme ile üçüncü sırada. 402 OSB içinde 88 OSB’de hiçbir yatırım tahsisi yapılmadı.
OSB’lerin toplam yüzölçümü Balıkesir kadar
Türkiye’nin dört bir yanında hükmi şahsiyet kazanmış 402 OSB, 124 bin 994 hektarlık alan üzerine kurulu. OSB’lerin toplam yüzölçümü, Türkiye’nin yüzölçümü en büyük iller sıralamasında on birinci sırayı alan Balıkesir’in yüzölçümüne denk geliyor. 124 bin 994 hektarlık bu alanın 102 bin 114 hektarında üretim faaliyetine geçilmiş durumda. 22 bin 880 hektarlık alanda ise henüz üretim yok. Üretim yapılamayan OSB alanlarından 9 bin 710 hektarlık alanda henüz ‘planlama’ yapılıyor. 5 bin 374 hektarlık alanda ‘kamulaştırma’ çalışmaları sürüyor. 7894 hektarlık alanda ise ‘altyapı’hazırlıkları sürüyor.
Her aşama uzun zaman gerektiriyor
OSB’ler 10 aşamalı bir süreç ile faaliyete geçiyor. Başvuru ve yer seçiminin ardından, ikinci aşamada Kuruluş, sicil ve tüzel kişilik oluşturulması, üçüncü aşamada Yatırım Programına alınma, daha sonra arazinin temini ve Kamu Yararı Kararı alınması, ardından Plan ve Proje İhalesi’ne çıkılması ile beşinci aşama bitiyor.
Altınca aşamada; imar planlarının hazırlanması ve Bakanlıkça onayı, ardından altyapı projelerinin hazırlanması ve Bakanlıkça onayı, sekizinci aşamada altyapı İnşaat ihalesinin yapılması, dokuzuncu aşamada altyapı inşaatına başlanması ve onuncu aşamada da inşaat kabulüne geçilmesi yer alıyor. Her bir aşama uzun zaman gerektirdiği gibi, bu aşamalardan en uzun süreni kamulaştırma oluyor.
Genellikle kamulaştırılacak arazi sahipleri ile anlaşmazlık yaşanması nedeniyle yargı süreçleri başlıyor. İtirazlar ve istinaf süreçleri kamulaştırma sürecini 3-4 yıla kadar taşıyabiliyor. OSB’lerin kuruluşu ile faaliyete geçme süresi arasında ortalama10 yıl süre geçiyor. Bu nedenle OSB’lerdeki kapasiteler tam kullanılamıyor.