Bu soruyu Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Türkiye-Ortadoğu ve Körfez İş Konseyleri Başkanı Ümit Kiler’e sordum. Ümit başkan, S. Arabistan ve BAE’ye ihracatın geçen yıl olduğu gibi bu yılda yüksek oranlı artacağını, toplamda geçen yılın rakamının aşılacağını söylüyor. Ancak bölgedeki istikrarsız ülkeler ve savaşlar nedeniyle bir rakam söylemiyor. Haklı, 14 ülkelik bir bölgede, Suriye, Filistin, İsrail, Lübnan, Ürdün, Yemen ve Irak’ın durumu iyimserliğe pek geçit vermiyor. Zaten, 2023’te bu bölgedeki 10 ülkeye ihracatımız azalmış durumda. Yani görece çatışma ya da savaş içinde olmayan ülkelerde de ‘savaş etkisi’ ticareti küçültüyor. Ortadoğu ülkelerine ihracatta kaybın yüzde 2,7’yle sınırlı kalmasını sağlayan BAE’ye ihracatın yüzde 62’lik artışla 6 milyar dolara yaklaşması ve S. Arabistan’a ihracatın da yüzde 139 artarak 2,2 milyar doları aşması oldu.
Bu iki ülkeye 2024’te ihracat ne kadar olabilir? Bu artış oranları bu yıl da devam edebilir mi? Aynı zamanda Türkiye Umman İş Konseyi Başkanı da olan Ümit Kiler, şöyle yanıtlıyor: “S. Arabistan’a ihracatın yine çok hızlı yükseleceğini tahmin ediyoruz. Çünkü yeni işler açıyorlar bu da ihracatımızı olumlu etkileyecek. S. Arabistan’ın 2030 vizyon projeleri var, şehirler kurulacak ve bunlara dönük bu sene çok sayıda ihale olacak. Talep onlardan geliyor, çağırıyorlar. Bu süreç özellikle inşaat malzemeleri ihracatını hızlandırabilir. Gıda ve temel tüketim ürünlerinde de Türkiye’den alıma özen gösteriyorlar. Makine ve ekipman ihracatımız iyi gidiyor. İnşaat malzemeleri konusunda ülkemiz büyük üretici, bu ülkelerde de dev projeler inşa edilecek. Bence bu sene, S. Arabistan’a ihracatımız aynı hızda artabilir. BAE’de de çok iyi ilerliyoruz. Mesela bu sene her iki ülke de savunma sanayi alanında önemli alımlar yapacak. Ortak projeler var. Baykar anlaşmaları devreye girecek, teslimler olabilir. Bu da geçen yılın rakamlarının çok üzerinde ihracat sağlayabilir.”
İstanbul’da büyük bir yatırım zirvesi planlıyoruz BAE ve S. Arabistan’a ihracatımız iyi gidiyor peki Körfez’deki zengin ülkelerden yatırım gelebilir mi? Ümit Kiler, “Henüz Türkiye’ye yatırım konusunda hızlı bir giriş yok ama uzun süredir ilgileri var, inceliyorlar. Onlar bize iş verecekler, önce bu konuda mümkün olduğu kadar pay almalıyız. Türkiye’de de enerji, çevre, savunma, büyük liman ve yol projeleri gibi konularla ilgileniyorlar. Onlar da bir bakıma ihaleleri bekliyor. Türkiye’de yakın tarihli bir ‘yatırım zirvesi’ planlıyoruz” diyor. Bölgeye barış hakim olsa ambargolar olmasa ne olurdu?
Ümit Kiler’in yanıtı şöyle oluyor: “Sadece İran’a ambargo olmasa, normalleşmiş Suriye, Irak, Yemen, Lübnan olabilse bile ilk yol bölgeye ihracatımız yüzde 20 artar.”
120 kilometre sahil şeridine 500 milyar dolarlık yatırım başlıyor
Suudi Arabistan’da 2030 yılına kadar 80 büyük projenin geliştirileceği açıklanmıştı. Projeler, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu tarafından finanse edilecek. Ülkenin kuzeybatısında Kızıldeniz ve Suudi Arabistan’ın Mısır ve Ürdün’e sınırları yakınlarında planlanıyor. Planlanan alanın 120 kilometrekarelik bir sahil şeridi boyunca uzanması ve çölü kapsayan şehrin (Neom) 500 milyar dolara mal olması bekleniyor. Bu yıl başlayacağı açıklanan projede çölde kayak merkezi ve yüzer (yüzen) sanayi bölgesi de yer alıyor. Neom’da karbon ayak izi sıfır hedefleniyor. Amaç ülkeyi petrol gelirlerine bağımlılıktan kurtarmak, bunun için de bu zamana kadar petrolden elde edilen gelirlerle ülkenin geleceği için şimdiden akıllı yatırımları başlatmak. Neom’da Silikon Vadisi benzeri bir teknoloji üssü de olacak. Ayrıca Oxagon (sekizgen) adı verilen ve deniz üstünde yüzen bir sanayi bölgesi projelendirildi. 40 kilometrekare büyüklüğünde olması planlanan bu proje tamamlanabilirse dünyanın en büyük sanayi sitesi ortaya çıkacak. Neom’da yeni bir uluslararası havalimanı da olacak.