Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) 2024-25 sezonu 2. Transfer ve Tescil dönemine ilişkin Takım Harcama Limitlerini (THL) açıkladı.
Süper Lig Kulüpleri THL kapsamında bu sezon toplam 15.6 milyar TL harcama yapabilme olanağına kavuşmuş oluyor.
TFF’den yapılan açıklamaya göre, “Kulüp Lisans Kurulu, 2024-2025 Sezonu Süper Lig Takım Harcama Limitleri'ni ikinci transfer ve tescil dönemi ile ilgili olarak belirledi. 30 Aralık 2022 tarihinde yürürlüğe giren Kulüp Lisans ve Finansal Sürdürülebilirlik Talimatı'nın 121. maddesi kapsamında, Süper Lig Takım Harcama Limitleri aşağıdaki şekilde hesaplandı:
Kulüplere tanımlanan bu limit, 2024-25 sezonu 2.Transfer ve Tescil dönemine ilişkin belirlenen THL tutarları, 2023-24 sezonuna göre yüzde 41,82’lik bir artışı ifade ediyor.
TFF’nin belirlemiş olduğu THL’ne ilişkin önce genel saptamalarımızı yaparsak;
- Geçen sezona göre toplam limitler 4,6 milyar TL (% 41,8) artırılarak 15,6 milyar TL’na ulaştı.
- İlk dört kulübe tanımlanan 10,9 milyar TL Takım Harcama Limiti, Toplam THL’nin % 69,5’una ulaştı.
- Diğer 15 kulübe tanımlanan 4,7 milyar TL Takım Harcama Limiti ise toplam THL’nin % 30,5’una karşılık geldi.
- 19 Süper Lig kulübüne tanımlanan THL ortalaması 821.198.278 TL olarak gerçekleşirken, dört büyük kulübe tanımlanan THL ortalaması 2.713.726.909 TL oldu.
- Dört büyük kulübü dışarıda tuttuğumuzda, diğer onbeş kulübün THL ortalaması ise 316.523.976 TL olarak gerçekleşti.
- İlk dört kulübe tanımlanan THL ortalaması, diğer onbeş kulübe tanımlanan THL’nin 8,6 katına ulaştı.
Takımların harcamalarını kontrol altına alarak, onları mali disipline yönlendirmeyi hedefleyen bu uygulamanın ne kadar amacına hizmet ettiğine de bir bakalım. Bu amaçla yine rakamsal veriler üzerinden bir analiz yapmakta yarar var.
Süper Lig’in toplam gelirleri 2024 itibariyle 26,5 milyar TL’ye ulaştı. Bu gelirin % 80’ini dört büyük kulüpten geliyor. Kulüplere tanımlanan THL toplamı de toplam geliri % 62’sine karşılık geliyor.
Süper Lig kulüplerinin toplam bilanço yükümlülükleri ise 45 milyar TL’na ulaşmış durumda. Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda (KAP) yer alan finansal verilere göre dört kulübün güncel yükümlülükleri toplamı 40 milyar TL civarında.
Finansal verilere göre Süper Lig kulüplerinin borçları toplamı, konsolide gelirlerinin %170’ine ulaşıyor. Böylesi bir mali yapıda, borçları gelirlerinin üzerinde olan bir ligde, kulüplere tanımlanan 15,6 Milyar TL harcama yapabilme yetkisi verilmesi şu iki konunun açıklanabilmesini zorunlu kılıyor.
1- Kulüpler bu harcamayı yapabilecek parayı nereden bulabilecekler?
2- Bu para bulunsa bile, yapılacak harcamalarla kulüp borçlarının daha da artacağı kaçınılmaz bir sonuç olacağına göre, Süper Lig’de finansal sürdürülebilirlik nasıl sağlanacak?
Özkaynakları ekside, borç batağında olan Süper Lig kulüplerinin, bu harcama limitleriyle finansal sorunları daha da katlanacak gibi görünüyor.
UEFA’nın 2022 Haziran’ında uygulamaya aldığı Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisans Talimatı’na göre kulüp özkaynakları pozitif ve karlı olmak zorunda.
Bu haliyle THL uygulaması kulüplerde mali disiplini sağlamaktan daha çok, harcamayı, dolayısıyla mali disiplinsizliği özendiren bir niteliğe sahiptir. Yetersiz gelir nedeniyle borçlanmak durumunda kalan takımların (Toplam Borç/Toplam Gelir) oranları da sürdürülebilir olmaktan uzaktır.
Bugün THL uygulaması, futbol otoritesi tarafından bazı kulüplere bir kaynak aktarım aracına dönüşmüş durumda. Çünkü THL’nde aslan payı dört büyük kulübe gitmektedir.
2019’da başlayan THL uygulaması ile TFF 2019-2025 arası Süper Lig’de oynayan 28 kulübe toplam 49,8 milyar TL THL tanımlamıştır. Bu süreçte Süper Lig kulüplerine tanımlanan THL’nin % 54,4’ü dört büyük kulübe gitmiştir. Bu süreçte dört büyük kulübün THL toplamları 27,1 milyar TL’ye ulaşmıştır.
Yukarıda açıkladığımız verilere göre THL uygulaması, son altı yılda Süper Lig’de rekabeti daha da bozmuş ve kulüpler arasındaki gelir dağılımı dengesizliğini artırmıştır.
THL uygulaması amacından sapmıştır.
THL uygulaması kulüplerde mali disiplini sağlamaktan daha çok, kulüpleri daha fazla finansal disiplinsizliğe sevketmiştir. Bu uygulama Türk futbolunun dengesiz ve haksız rekabetini artırmış; futbolumuzu ekonomik, finansal ve sportif olarak başarısızlığa iten temel faktörlerden birisi olmuştur.
Takım harcama limitlerine ilişkin gelişmeleri ve değerlendirmelerimi sizinle paylaştım. Şimdi konuya ilişkin sorularımı aşağıda sıralıyorum:
- Zararda (batakta) olan kulüpleri mali disipline sevk etmek için getirilen bu uygulama hala amacına hizmet etmekte midir? Yoksa kulüpleri mali disiplinsizliğe mi (harcamaya mı) teşvik etmektedir?
- Borçlarını döndüremeyen, faaliyet giderlerini bile karşılayabilecek gelir yaratamayan, zararları gelirlerinin üzerine çıkmış, özkaynakları negatife dönmüş, finansal kriz sarmalındaki Türk kulüpleri, kendilerine tanımlanan ya da bloke edilmiş bulunan limitleri harcayabilecek kaynağı nereden ve nasıl bulacaktır?
- TFF kulüplere bu harcama limitlerini tanımlarken, harcama yapılabilecek paranın bütçesini (kaynağını) neden sormamaktadır?
- Futbol federasyonunun belirlediği limitlerin ne kadarlık kısmının kulüplerce harcandığı kontrol edilmekte midir?
- Futbol otoritesi bu model ile kulüpleri finansal disipline sevk edip mali yapılarını düzeltebileceğine inanmakta mıdır? Finansal Sürdürülebilirlik bu koşullarda nasıl sağlanacaktır?
- Futbol otoritesi bu limitleri belirlerken, kulüplerin finansal tablolarını kendi web sayfasında yayınlayacak şeffaflığı neden göstermemektedir?
- Bankalar birliği konsorsiyumuna giren kulüplerin borç yapılandırma sözleşmelerine göre kulüplerin harcama yapabilme yetkileri bu konsorsiyumun onayına tabidir. Buna göre, bu konsorsiyum bu harcamalara nasıl onay vermektedir?
Sonuç olarak, TFF’nin THL uygulaması, her ne kadar kulüplerin harcama bütçelerini kontrol ve denetim altına alarak, kulüplerin mali yapılarının güçlendirilmesini amaçlasa da mevcut uygulama kulüplerin finansal yeterliğini sağlamaktan ve finansal dengeyi kurmaktan uzaktır. Aksine, harcamayı cesaretlendiren, günü kurtarmaya yarayan palyatif bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu uygulama, rekabetçi dengenin orta ve uzun vadede daha da bozulması ve haksız-dengesiz rekabetin artması anlamına geliyor. Bu ise Türk futbolunun kalitesini ve rekabetçi dengesini olumsuz etkileyen temel olumsuzlukların başında gelmektedir.