Merak; içine düştüğün hayatı kavrama enerjisi… Öğrenmenin fitili… Cevaplardan çok soruları yücelten şey… Yaşlanmak istemiyor musun? Merak et… Bir şeyi anlamak, öğrenmek, görmek için duyulan, işten gelen istek. Geleceğe doğru dilekçe… Evrene karşı zihnin kendini var etme öyküsü…
Anlamayı istemek… Taklitle başlayıp tahkikle biten yolun kaldırım taşları… Her adımda bir sonraki adımın nereye basacağına dair heyecan ya da kaygı... Meraktan çatlarsın ya da merakından dokuz doğurursun… İnsan, merakıyla imtihan edilir. Neyi merak ederse, ona dönüşür zira…
CESARET HANGİ CEVAPLA ARTAR?
Merak repertuarı geniş insanlar vardır. Bir şeyleri öğrenmeye yönlendiren his, öylesine geniş açılı olur ki evreni kaplar. Sadece insanlar değil pek çok canlı türü de bu duyguyla donanır. Doğuştan gelir merak… Bebek, konuşmayı sökmeye başlar başlamaz, merakı dilinden dökülür; “bu ne?”
Öyle ki merak enerjisiyle içine düştüğü hayatı kavramaya başlar. Günde ortalama 402 soru sorar. “Ne?” sorusu zamanla yerini, “Nasıl?” sorusuna ve nihayet; “Neden?” sorusuna bırakacaktır. Ve merakın insanı taşıyacağı netice; “Neden olmasın!” cesareti olacaktır. Bilinmeyenin korkusundan merak ederek uzaklaş.
İKİ SORU İKİ CEVAP
Çocuğun zihin performansını en çok ne artırır?
Bu merak enerjisi, gelecekte oluşacak zihin performansını da şekillendirecektir. Eğer ebeveyn ve gittiği okul, çocuğun elinden merakını alırsa, gündelik soru kapasitesi 1’e düşer; “sınavda ne çıkacak?” Merakı, sınavla sınırlanmış insan; sınavı verse dahi hayat bilgisini ıskalayacaktır.
Bir başkasının dümen suyuna nasıl kayılır?
Neden merak ederiz? Yeni ve karmaşık şeyler beyinde belirsizlik oluşturur, gerilim doğurur ve beyin, bunu sevmez. Kendini rahat hissetmek için kapasitesini bu belirsizliği ya da çelişkiyi çözmeye odaklar. Merak etmeyen ya biat tuzağına düşmüş ya da zihnini rölantiye almıştır. Meraksız insanın varacağı; bir başka meraklının dümen suyundan gitmek olacaktır. Zira başka bir varoluşu merak etmemiştir.
NOT
KARAR SÜREÇLERİ NASIL KALİTELİ HALE GELİR?
Merakın güzel yanı; giderilmesi halinde beyinin bu gayreti ödüllendirmesi ve dopamin üretmesidir. Kendini iyi hissedersin, merakını giderir, öğrenmiş olursun. Öğrenmek, beyin kapasitesini genişletir, karar süreçlerini kaliteli hale getirir, insanı hayatta tutacak yetenekler geliştirir.
Merak, insana bahşedilmiş en büyük ödüldür. Kaybetmemeye bak. Peşinden git ve daha fazla neyi merak edebileceğini gör. Kaybedersen biat ile cezalandırılacaksın ki bu da zihnine yapabileceğin en büyük zulüm olacaktır. Unutma ki biat, merakın can düşmanıdır.
Merak, öğrenmeyi tetikler. Şu gök kubbe nasıl ayakta duruyor? Ekonomi neden zor durumda? Biz niçin bu haldeyiz? Daha iyi bir hayat mümkün mü? Beni mutlu edenler nedir? Ateş böceği ışığını nasıl üretiyor? Okyanuslar kirlenirse ne olur? Rakiplerimden eksik yaptığım nedir?
Sorular sorular… Her biri merak ile üretilen sorular… Hele ki nitelikli merakın varsa, nitelikli sorular üretirsin. Nitelikli sorular, kaliteli cevaplara ulaştırır. Kaliteli cevaplar ise hayatı daha kolay, güzel, anlamlı kılar. Benim hayatımdaki en anlamlı noktalama işareti; soru işaretidir ki merakı temsil eder. Merakı kaybetme ki zihnin diri ve duru kalsın.