- Ödemeler dengesinde köklü bir revizyona gidildi. TÜİK'in uluslararası hizmet ticareti istatistikleri dikkate alınarak 2013-2019 dönemi revize edildi.
- Uluslararası hizmet ticaretiyle elde edilen gelir cari dengeyi iyileştirdi, bu da net hata ve noksanın azalması sonucunu doğurdu
Merkez Bankası ocak ayına ilişkin ödemeler dengesi istatistiklerini açıkladı ve yılın ilk ayında cari dengenin 1.8 milyar dolar açık verdiği görüldü. Cari açık geçen yılın aynı ayında yalnızca 276 milyon dolardı.
Cari dengede geçen yıla göre artış yaşanacağı zaten bekleniyordu. Dış ticaret dengesinde ortaya çıkan bozulma cari açığın artacağının en büyük işaretiydi.
Ancak Merkez Bankası’nın dün yaptığı ödemeler dengesi açıklamasının çok daha farklı bir yönü var. 2020 yılıyla birlikte ödemeler dengesi istatistikleri adeta sil baştan yeniden oluşturuldu. Bu yeni durum sürpriz değil; Merkez Bankası yapılacak revizyonla ilgili olarak daha önce bilgilendirmede bulunmuştu. Merkez Bankası'ndan 5 Mart'ta yapılan açıklamada revizyon kapsamında ne gibi değişikliklere gidileceği duyurulmuştu.
2013 yılından bu yana olan dönemi kapsayan revizyonun dayanağı temelde TÜİK tarafından yayımlanmaya başlanan uluslararası hizmet ticaret istatistikleri.
Uzun süredir hazırlıkları yapılan ve yeni açıklanmaya başlanan uluslararası hizmet ticareti istatistikleri (UHTİ) ile Türkiye’nin bugüne kadar gerçek anlamda ölçemediği, dolayısıyla ödemeler dengesi istatistiklerine tam yansıtamadığı hizmet gelirlerinin belirlenmesi amaçlanıyor.
İşte bu istatistikle oluşan veriler 2013-2019 dönemi ödemeler dengesi verilerine yansıtıldı ve bu dönem revize edildi. Bu yıldan itibaren zaten yeni veri seti kullanılıyor.
Uluslararası hizmet istatistiklerini içeren ödemeler dengesi verileri 2013-2015 dönemi ve 2019 yılı için Gelir İdaresi Başkanlığı’nın idari kayıtları, 2016-2018 yılları için UHTİ verileri kullanılarak revize edildi.
Ödemeler dengesindeki revizyon yalnızca hizmet ticareti istatistikleriyle sınırlı değil. TÜİK dış ticaret istatistiklerini genel ticaret sistemine göre açıklamaya başladı ve bu kapsamda 2013-2019 dönemi dış ticaret verisi de revize edildi. Merkez Bankası'nın açıklamasında dış ticaret verilerine bağlı olarak finans hesabının altında yer alan ticari krediler kaleminin de güncellendiği belirtildi.
Hizmetler kalemi değişince...
Ödemeler dengesinde yapılan temel değişiklik hizmetler kalemiyle ilgili. Hizmetler kalemi de cari denge kapsamında yer alıyor. Hizmetler kaleminden elde edilen gelirin büyümesi, cari açığı aşağı çeken ya da geçen yıl olduğu gibi fazlayı büyüten bir etki yaptı.
Ödemeler dengesi, adı üstünde dengede olması gereken bir bilanço. Denge kalemi de belli; net hata ve noksan.
Ödemeler dengesinin cari denge ve net hata ve noksan olmak üzere iki kalemden oluştuğunu varsayalım. Cari dengedeki açığın küçülmesine ya da fazlanın büyümesine bağlı olarak bilançonun netleştirilmesi için net hata ve noksan da değişecek.
İşte hizmetler kaleminin büyümesi ve bunun cari dengeyi olumlu etkilemesiyle net hata ve noksan küçüldü.
Valizler dolusu para gelmiyormuş!
Net hata ve noksanın bir kalıntı kalemi olduğu, bir dengeleme kalemi olduğu ve ağırlıkla gelir olmak üzere döviz gelir ve giderinin tam olarak ölçülememesi yüzünden bu kalemin büyüdüğü defalarca yazıldı; biz de bu gerçeğe kaç kez vurgu yaptık.
Net hata ve noksan yüklü miktarda pozitif açıklandığında bunu “kaynağı belirsiz para girişi”, hatta nedense ve nasıl biliniyorsa “Ortadoğu’dan valizlerle para getirilmesi” olarak yorumlayanlar çıktı.
Milyar dolarların valizlerle getirildiğini düşünsenize... Taşıyan uçaktan bile daha büyük bir değerden söz ediyoruz...
Oysa pozitif net hata ve noksan, bir döviz girişi gerçekleştiğini ama bunun kayıtlara yansımadığını gösteriyordu. O durumda da bir anlamda hangi kalemde yer alacağı bilinemeyen dövizi net hata ve noksana yazarak bilançoyu denkleştirmek gerekiyordu.
İşte şimdi daha önce cari işlemler dengesinin ilgili kalemine yazılamadığı için net hata ve noksana atılan döviz hizmetler dengesine yazılır hale gelince bu işlem cari dengede iyileşme sonucunu doğurdu ve net hata ve noksan da küçüldü. Hatta revizyona gidilen son yedi yılın dördünde net hata noksan negatife döndü.
Şöyle bir gerçek de var. Hizmetler kalemindeki bu değişiklikten önce de herhangi bir yıl için açıklanan net hata ve noksan, bir süre sonra zaten yeni veriler geldikçe revize edilerek küçültülüyor ve sıfıra yaklaşıyordu.
Şimdi de başta net hata ve noksan olmak üzere ödemeler dengesi istatistiklerini daha sağlıklı oluşturma olanağı doğmuş oldu.