GÖKÇENUR ATAMAN - Enerji Yatırımları Danışmanı
Neptun Deep, Karadeniz'in 100 ile bin 700 metre arasındaki su derinliklerinde yer alan açık deniz gaz sahası geliştirme projesidir. Romanya kıyılarından yaklaşık 160 km uzaklıkta olup Romanya’nın Karadeniz kıyısındaki en büyük doğal gaz projesi olarak adlandırılmaktadır. Projenin geliştirme aşaması için tahmini yatırım tutarı 4 milyar Euro'dur.
2000 yılında Romanya hükümeti, entegre bir enerji şirketi olan OMV Petrom ve ABD merkezli bir petrol ve gaz şirketi olan ExxonMobil ile Karadeniz'deki Neptun Deep doğalgaz çevresini 2030 yılına kadar araştırmak ve geliştirmek için bir imtiyaz anlaşması yapmıştı. Romanya 2008’den itibaren OMV Petrom ve ExxonMobil Ortak girişimiyle, kendi yetki alanındaki Neptun Deep arama sahasında çalışmalara başlamış. 2008 ile 2016 yılları arasında 1,5 milyar ABD Doları tutarında yatırım plandı. Bu kapsamda sismik verilere dayalı iki adet 3 boyutlu harita, iki keşif sondaj çalışması, sekiz keşif ve değerlendirme kuyusu açılmıştır. Neptun Deep bloğunun arama, geliştirme ve üretim hakları, her biri %50 hisseye sahip olan OMV Petrom ve Romgaz'a aittir. OMV Petrom proje operatörüdür. 2011-2012 sondaj kampanyası sırasında ilk derin su kuyusu olan Domino-1 de ilk gaz keşfini yaptılar ardından 2014-2015 yılları arasındaki ikinci sondaj kampanyası sırasında, Pelican South rezervuarını ortaya çıkaran Pelican South-1 de dahil olmak üzere yedi kuyu açıldı. Aralık 2022'de proje sahipleri OMV Petrom ve Romgaz, Domino ve Pelican South rezervuarları için ticari keşif beyanını Ulusal Maden Kaynakları Ajansı'na sundu. Mart 2023'te OMV Petrom ve Romgaz, Transgaz ile Karadeniz'den gelen doğal gazın nakliye sözleşmesi böylece imzanlanmış oldu. Haziran 2023'te ise OMV Petrom ve Romgaz, Domino ve Pelican South ticari alanları için imar planını onayladı. Transgaz, doğal gazın sahadan Ulusal Taşıma Sistemine (NTS) taşınmasını sağlamak üzere Mart 2023'te sözleşme imzalamıştır. Doğal gaz, Tuzla giriş/çıkış NTS noktasında 308,3 km uzunluğundaki Tuzla-Podisor gaz iletim boru hattı ile taşınacak. 17 yıllık sözleşme Eylül 2026'dan itibaren geçerli olacak. Doğal gazın ilk metreküpünün 2027 yılında çıkarılarak ulusal iletim sistemine girmesi bekleniyor.
Domino ve Pelican South ticaret sahalarının geliştirilmesi için gereken altyapı, 10 kuyu, 3 deniz altı üretim sistemi ve ilgili akış hatları, bir açık deniz platformu, Tuzla'ya giden ana gaz boru hattı ve bir gaz ölçüm istasyonunu içeriyor. Platform, en yüksek güvenlik ve çevre koruma standartlarında çalışarak kendi enerjisini üretmeyi hedefliyor ve tüm altyapı uzaktan çalıştırılacaktır. Geliştirme aşamasında, Neptun Deep tahmini toplam hacmi yaklaşık 100 milyar metreküp doğal gaz tedarik edecek. Romanya ‘nın bu nedenle Avrupa Birliği'ndeki en büyük gaz üreticisi olacağı var olan senaryolar arasındadır. Projenin büyüklüğüne bir örnek vermek gerekirse: tahmini doğal gaz üretimi, 4,3 milyon hanenin mevcut yıllık talebinin 30 katına eşdeğerdir. OMV Petrom Romanya için bir oyun değiştiricidir. Neptun Deep'in nihai yatırım kararı 2030 stratejilerinin uygulanmasında temel bir adımı temsil ediyor. Bu proje hidrokarbon portföyünde önemli bir değişim getirecektir. Gaz üretimi şu anki ile karşılaştırıldığında iki katından fazla olacak seviyeler beklenmekte. Karadeniz açıklarındaki doğal gaz kaynakları Romanya için büyük bir fırsatı temsil ediyor. Neptun Deep projesi Romanya ekonomisine 20 milyar Euro gelir getirecek. Ayrıca Neptun Deep, ek bütçe gelirleri getirerek ve ilgili sektörlerdeki projelerin gelişimini hızlandırarak ülkenin ekonomik kalkınmasını hızlandıracaktır. Neptun Deep bloğundan çıkan doğal gaz, Romanya'nın enerji güvenliğine ve enerji geçişine katkıda bulunacak ve Romanya enerji sisteminin geliştirilmesi için gelecekteki senaryoların yanı sıra önümüzdeki 20 yıl içinde kabul edilecek enerji politikası önerilerinin temelini oluşturacak. Doğal gaz altyapısının geliştirilmesi ve yerli gaz üretimi, sürdürülmesi, geliştirilmesine katkıda bulunacaktır. Neptun Deep, Romanya'nın küresel enerji geçişinden yararlanma fırsatlarından yararlanmasına yardımcı olacak yeni kalkınma yollarını da belirliyor. Romanya'yı enerji geçişi için bir üretim merkezine dönüştürmek, akıllı şebekeler geliştirmek ve tüketiciden tüketiciye geçişi kolaylaştırmayı hedefliyor.
Karadeniz gazının çıkartıldığı bölge; Türkiye, Romanya, Bulgaristan ve Ukrayna’nın deniz yetki alanlarının kesiştiği bölge. Türkiye, Romanya ve Ukrayna aynı bölgede arama çalışmaları yapıyor. Türkiye ekseninde değerlendirme yapıldığında Türkiye'nin Karadeniz'deki keşfinden sonra nasıl ilerleyeceğinin tam olarak bilinmediği bir anda, Neptun Deep projesi gerçekleştirilirken nasıl bir rolü olacağını söylemek için erken. Bu Türkiye için tehdit olabileceği gibi aynı zamanda bir fırsat da olabilir. Şimdilik, Neptun Deep projesini gerçekleştirme şansı Bükreş'teki kararların bilgeliğinin nüansına bağlı gibi görünse de Türkiye’nin önemli bir faktör olduğu asla unutulmamalıdır. Bu, bölgede ihracatçı olmak, AB için Rusya'ya bağımlılıktan kurtulmak için büyük bir şans ise Türkiye için de farksız değil. Elbette keşiften üretime gidecek uzun bir yol var ama bu doğalgaz rezervleri ticari döngüye girerse Türkiye Rusya, İran, Irak, Azerbaycan, Katar ve hatta ABD'den enerji ithalatına bağımlılıktan kurtulabilir. Türkiye, böylece Karadeniz havzasındaki net enerji tüketicisi olmaktan enerji üreticisi ve ihracatçısına dönüşme sürecini hızlandıracak ve böylece Karadeniz'in girişinde sahip olduğu stratejik konumunu güçlendirecektir.