Metan, Sanayi Devrimi’nden bu yana küresel sıcaklıklardaki artışın neredeyse üçte birinden sorumlu. Petrol, doğal gaz, kömür ve biyoenerji dahil enerji sektörü, insan faaliyetlerinden kaynaklanan metan emisyonlarının ikinci en büyük kaynağı konumunda. Atmosferde bulunan metan gazı, karbondioksitten daha hızlı dağılsa da, çok daha güçlü bir sera gazı. Dolayısıyla, metan emisyonlarını azaltmak, küresel ısınmayı sınırlamanın ve yakın vadede hava kalitesini iyileştirmenin en iyi yollarından biri olarak ön plana çıkıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (International Energy Agency, IEA) yeni analizine göre, enerji sektöründen kaynaklanan metan emisyonları 2023 yılında rekor seviyeye yakın seyretti.
Son aylarda açıklanan önemli politika ve düzenlemelerin yanı sıra Dubai’de gerçekleşen Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi COP28’de verilen yeni taahhütler, bu emisyonları kısa süre içinde azaltma potansiyeline sahip.
IEA’nın Küresel Metan Takipçisi’ne ilişkin son güncellemesi, Aralık ayında tamamlanan COP28 iklim zirvesinden bu yana küresel metan emisyonlarına ilişkin ilk kapsamlı değerlendirme niteliğinde.
Analiz, fosil yakıtların üretimi ve kullanımının 2022 yılına kıyasla küçük bir artışla 2023 yılında 120 milyon tona yakın metan emisyonuna yol açtığını ortaya koyuyor. 10 milyon tonluk metan emisyonları da biyoenerjiden, çoğunlukla da yemek pişirme gibi faaliyetler için biyokütlenin geleneksel kullanımından kaynaklanıyor.
Küresel metan emisyonlarının üçte ikisinden 10 ülke sorumlu
Rapora göre, 2023 yılında fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarının yaklaşık 80 milyon tonundan, yani küresel toplamın üçte ikisinden 10 ülke sorumlu.
En büyük küresel petrol ve gaz üreticisi olan ABD, aynı zamanda petrol ve gaz operasyonlarından kaynaklanan en büyük emisyona sahip ülke konumunda. ABD’yi, Rusya yakından takip ediyor. Çin ise, kömür sektöründe açık ara en yüksek emisyona neden olan ülke.
Uydular, dünyanın metan emisyonları ve kaynaklarına ilişkin anlayışını daha keskin bir odağa getirmeye devam ediyor. Uyduların ölçümlerini diğer bilimsel temelli ölçüm kampanyalarından elde edilen verilerle birleştiren rapor, uyduların 2023 yılında 2022 yılına kıyasla büyük fosil yakıt sızıntılarında önemli bir artış tespit ettiğini ve Kazakistan’da 200 günden fazla süren bir kuyu patlaması da dahil olmak üzere 5 milyon tondan fazla emisyon tespit edildiğini belirtiyor.
Gezegenin tehlikeli bir düzeyde ısınmasını durdurmak için zorunlu
Küresel metan emisyonları, uluslararası iklim hedeflerini karşılamak için hala çok yüksek. IEA analizine göre, küresel ısınmanın Paris Anlaşması’nın temel hedeflerinden biri olan 1,5 derece ile sınırlandırılması için fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarının 2030’a kadar yüzde 75 oranında azalması gerekiyor. IEA İcra Direktörü Fatih Birol şu yorumları yapıyor: “Fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarının 2030 yılına kadar yüzde 75 oranında azaltılması, gezegenin tehlikeli bir düzeyde ısınmasını durdurmak için zorunludur. Son aylarda gördüğümüz ivme beni cesaretlendirdi; analizlerimiz, dünyanın ısınmayla mücadelesinde muazzam ve acil bir fark yaratabileceğini gösteriyor. Şimdi, daha yükseği hedeflemeye devam ederken taahhütleri eyleme dönüştürmeye odaklanmalıyız. İyi bilinen politikalar ve mevcut teknolojiler fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarını önemli ölçüde azaltabilir. IEA, enerji sektörünün bu tedbirleri uygulayarak hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmaya hazır ve ülkelerin COP28’de verdikleri enerji sözlerini yerine getirmelerini sağlamaya yönelik daha geniş kapsamlı çabalarımızın önemli bir parçası olan ilerlemeyi izlemeye devam edeceğiz.”
Azaltma çabalarının 2024 ve sonrasında hız kazanması bekleniyor
COP28 ile birlikte metan emisyonlarını azaltma çabalarının 2024 ve sonrasında hız kazanması bekleniyor. Yaklaşık 200 hükümet Dubai’de metan emisyonlarını 2030 yılına kadar “önemli ölçüde” azaltma konusunda anlaşırken, zirve sırasında Kanada, Avrupa Birliği ve ABD tarafından önemli düzenleyici girişimler açıklandı. Şirketler Petrol ve Gazın Karbonsuzlaştırılması Şartı’nı başlatarak harekete geçmeyi taahhüt ettiler ve son olarak COP29’a ev sahipliği yapacak olan Azerbaycan da dahil olmak üzere daha fazla ülke Küresel Metan Taahhüdüne katıldı.
IEA’nın analizine göre, ülkeler ve şirketler tarafından bugüne kadar verilen tüm metan taahhütleri tam olarak ve zamanında uygulanırsa, fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarının 2030 yılına kadar yüzde 50 oranında azaltılması mümkün olacak. Ancak verilen sözlerin çoğu henüz uygulamaya yönelik planlarla desteklenmiyor.
170 milyar dolar yatırım gerekiyor
Fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarının 2030 yılına kadar yüzde 75 oranında azaltılması için yaklaşık 170 milyar dolar yatırım yapılması gerekecek. Bu oran, fosil yakıt endüstrisinin 2023 yılında elde ettiği gelirin yüzde 5’inden daha az. Bununla birlikte Çevre Savunma Fonu’nun yakın zamanda fırlattığı MethaneSAT gibi metan sızıntılarını izleyen son teknoloji ürünü uyduların sayısının artması, bunların tespit edilmesini kolaylaştırıyor.