Bir önceki yazımızda 2023 yılında tüketim harcamasında en yoksul yüzde 20’lik gelir dilimi ile en zengin yüzde 20’lik gelir dilimi arasındaki uçurumun 0.9 puanlık rekor bir artışla 5.53 kata çıkmasını ele almıştık. Yüksek enflasyon baskısı altında geçen bir yılda bu sonuç karşısında beklenen şey, en yoksul kesimin refah kaybına uğramış olmasıdır.
Ancak olaya TÜİK enflasyonunun aynasıyla bakarsak tam tersini görüyoruz. Hane başına ortalama tüketim miktarlarındaki değişimi, ilgili kalemlerdeki 12 aylık ortalama TÜİK enflasyon oranları ile karşılaştırdığımızda resim şu hale geliyor:
- En yoksul yüzde 20’lik geliri diliminde yer alan hanelerin tüketim harcaması 2023 yılında cari fiyatlarla yüzde 79.73 oranında artarak aylık ortalama 8 bin 817 TL oldu. Aynı dönemde TÜİK’e göre 12 aylık ortalama enflasyon yüzde 53.86 oldu. Bu enflasyona göre en yoksulun tüketiminin 2023’te bir önceki yıla göre yüzde 16.82 arttığını kabul etmemiz gerekiyor. Yani en yoksul kesim 2022’de 100 birim mal ve hizmet alıp tüketmişse, 2023’te tüketimini 117 birime yükseltmiş.
- Oysa Türk İş’in yoksulluk sınırı hesabı, en yoksul kesimin durumunun 2022’den daha kötüye gittiğini söylüyor. Türk İş’in hesapladığı yoksulluk sınırının 2022 yılı ortalaması19 bin 394 TL, 2023 yılı ortalaması ise 37 bin 482 TL oldu. En yoksul yüzde 20’nin ortalama tüketimi 2022’de yoksulluk sınırının ancak yüzde 25.32’si kadarken 2023’te yüzde 23.55’ine indi. Yoksulluk sınırındaki yüzde 79.73’lük artışa göre en yoksul kesimin tüketimi reel olarak yüzde 7 küçülmüş.
- TÜİK’in enflasyon hesabına göre en yoksul yüzde 20’lik dilimde yer alan hanelerin 2022’ye göre 2023’te aldığı örneğin gıda ürünü miktarı 10 kilodan 11 kiloya, içki sayısı 10’dan 11’e, giysi sayısı 10 parçadan 16 parçaya, ayakkabı sayısı 2 çiftten 4 çifte, züccaciye sayısı 10 parçadan 20 parçaya, kurye ile posta gönderisi 1’den 40’a, otelde konakladığı gün sayısı 4 günden 14 güne çıkmış.
- Temel gelir kaynağı emekli maaşı olan hanelerin tüketim harcaması da TÜİK enflasyonuna göre reel olarak yüzde 18.68 artmış. Yani emekli aileleri 2022’de 100 birim mal ve hizmet alırken, 2023’te aynı mal ve hizmetlerden 119 tane alır olmuşlar.
- TÜİK’e göre emekli aileleri sadece sağlıkta ve çeşitli mal ve hizmetler kaleminde harcamalarını reel olarak kısmışlar. Emekliler sağlıktan kısarken harcamalarını reel olarak gıdada yüzde 12, alkol ve sigarada yüzde 14, giyim ve ayakkabıda yüzde 47, konut harcamalarında yüzde 53, mobilya ve mefruşatta yüzde 17, ulaşımda yüzde 11, bilgi, iletişim ve eğlence, kültürde yüzde 23, eğitimde yüzde 30 reel artırmışlar.
TÜİK’in enflasyon hesabı aynasının bize gösterdiği bu manzara ile yaşadığımız hayatın hiçbir ilgisi yok.
TÜİK’in enflasyon hesabındaki sorunlar, hemen her alandaki istatistikleri de bozuyor, onları da güvenilmez hale getiriyor. Ekonomik bir plan yapmak isteyen herkesin görüntüsünü bulanıklaştırıyor. Bu enflasyon verilerine dayalı her öngörü, her plan, her politika daha baştan bir güven sorunu ile malül hale geliyor.
Bu sorun, ertelenmeye tahammülü olan bir sorun değil.