Ahmet Arslan
CPA, MBA
Bazı siyasiler ve kamu görevine aday olanların kamuoyuna mal varlığı açıklamaları olmaktadır. Malvarlığı beyanları yapıldıkça da bazı beyanların doğruluğu ve malvarlığının kaynağı konusunda kamuoyunda bazı tartışmalar yaşanmaktadır.
İlk olarak ifade etmek gerekir ki, malvarlığı beyanı (bildirim) kamuoyuna değil, periyodik olarak ve mal varlığında önemli bir artış olunca 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nda belirtilmiş olan kamu mercilerine yapılır. Dolayısıyla, söz konusu beyanın doğruluğu ve malvarlığının kaynağı konusundaki değerlendirme söz konusu mercilere sunulan bilgi ve belgeler esas alınarak yapılır.
3628 sayılı Kanun bazı siyasilerin ve kamu görevlilerinin malvarlığı beyanında bulunmalarını zorunlu kıldığı gibi mal varlığı beyanının eksik/gerçeğe aykırı yapılması veya malvarlığındaki artışın kaynağının açıklanamaması durumunu da yaptırıma bağlamıştır.
1. Mal varlığı beyanı eksik veya gerçeğe aykırı şekilde yapılırsa ne olur?
3628 sayılı Kanuna göre;
- Kanunda belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana üç aya kadar hapis cezası verilir.
- Kanunen daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde gerçeğe aykırı bildirimde bulunana ise altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
Görüldüğü üzere, mal varlığı beyanının eksik veya gerçeğe aykırı şekilde yapılması ilgili kişi hakkında hapis cezasını gerektirmektedir.
2. Mal varlığında kaynağı açıklanmayan bir artış olursa ne olur?
Kanunda mal varlığı beyanında bulunanlarca yapılan yeni malvarlığı bildirimlerinin yetkili merci tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılacağı belirtilmiştir. Söz konusu düzenlemenin amacı malvarlığındaki artışın kaynağının bulunup bulunmadığının tespit edilmesine imkân sağlamaktır.
Kanuna göre mal varlığında kaynağı açıklanamayan mal varlığı haksız mal edinme sayılır. Kanuna göre, kanuna veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı ispat edilmeyen mallar veya ilgilinin sosyal yaşantısı bakımından geliriyle uygun olduğu kabul edilemeyecek harcamalar şeklinde ortaya çıkan artışlar, bu kanunun uygulanmasında haksız mal edinme sayılır.
Kanuna göre, daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde haksız mal edinene üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş milyon liradan on milyon liraya kadar ağır para cezası verilir. Haksız edinilen malı kaçıran veya gizleyene de aynı ceza verilir.
Haksız edinilmiş olan malların zoralımına (müsadere) hükmolunur. Bu malların elde edilememesi veya bir malın tümünün haksız mal edinme konusu teşkil etmemesi sebepleri ile zoralımın mümkün olmadığı hallerde haksız edinilen değere eşit bedelinin hazineye ödenmesine karar verilir. Bu bedel, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Öte yandan, malvarlığındaki artışın kaynağının bulunmamasının daha önce malvarlığı bildirimlerinin yetkili merci tarafından kişinin daha önceki bildirimleri ile karşılaştırılmamasından kaynaklandığının tespit edilmesi halinde yetkili merciin de yasal sorumluluğu söz konusu olacaktır.
Sonuç
Mal varlığı beyanı eksik veya gerçeğe aykırı şekilde yapılması veyahut malvarlığındaki artışın sebebinin açıklanamaması ilgili kişi hakkında hapis cezasını gerektirmekte olup, kanuna veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı ispat edilmeyen mallar veya ilgilinin sosyal yaşantısı bakımından geliriyle uygun olduğu kabul edilemeyecek harcamalar şeklinde ortaya çıkan artışlar şeklinde tanımlanan haksız edinilmiş olan malların zoralımına (müsadere) mahkemece hükmolunur.