Diyarbakır Valisi Murat Zorluoğlu göreve yeni başladığı günlerde Bağlar İlçesi Gömmetaş mevkiinde kurutmalık domates sergisi tarla ziyaretinde bulunmuştu. Ziyaretin ardından basın mensuplarıyla Diyarbakır'ın kurutulmuş domates üretimi ile ilgili bilgi notu paylaşıldı. Bu bilgi notundan yola çıkarak kentin bu alandaki verilerini sizlerle paylaşmak istedim .
Diyarbakır’da başta yazlık sebzeler olmak üzere birçok sebze türü yetiştiriliyor. Ağırlıklı olarak Unesco kültür mirası kapsamına alınan Hevsel Bahçeleri sebze üretimine ev sahipliği yapıyor.
Domates yetiştiriciliği de yıllardan beri kentte yapılıyor. Ağırlıklı sofralık çeşitler olan sırık domates ve yer domatesi üretiliyor.
Diyarbakır'da salçalık, sofralık ve özellikle de kurutmalık domates yetiştiriciliği de gittikçe yaygınlaşmakta. Ekiliş alanlarının artmasına bağlı üretiminde artması hem iç tüketim hem de ihracat açısından önemli bir potansiyel oluşturuyor.
Kurutmalık domateste dekara ortalama 10-12 ton ürün elde ediliyor. Yerli üreticilerimiz Sur ve Bağlar ilçelerinde çiftçilerle sözleşmeli üretim modeliyle sözleşme imzalıyorlar. Sözleşme gereği çiftçilerin ihtiyaç duyduğu fide, gübre ve damlama sulama sistemi gibi malzeme desteği veriliyor.
Yetiştiriciliği yapılan domatesler firmalar tarafından alınıp, bazı işlemlere tabi tutuluyor. Domatesler kesilip tuz ile 5-6 günde güneşte kurutuluyor. Daha sonra güneşte kurutulan domatesler (13 kg domatesten 3 kg kurutulmuş domates elde edilmektedir.) ya direk yerli üreticilerimiz ile yada yine aynı sektörde faaliyet gösteren ihracatçılar aracılığı ile başta İtalya olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerine ihraç ediliyor.
Kurutulmuş olarak ihraç edilen domatesler pizza, sos ve meze olarak tüketiliyor. Yetiştirilip kurutulan domateslerin ciddi bir pazar payı olmasından dolayı bu payın hem il hem de ülke ekonomisine katkı sağladığını söylemek mümkün. Kentte kurutmalık domates yetiştiriciliği sayesinde yaklaşık 4-6 ay süreyle 2000’in üzerinde işçi istihdamı da sağlanıyor.
Kurutulmuş domateste, 2022 yılında 26.459 dekar alanda 92.680 ton, 2023 yılında 24.321 dekar alanda 94.853 ton ürün elde edilmiş. 2024 yılında da 38.666 dekar alanda 165.103 ton ürün elde edilmesi bekleniyor.
Yeni yeni öğrendiğimiz bu alanda üretimin artırılması ve yeni pazarların bulunamsı halinde kent ekonomisi ve istihdamına ciddi katkı sağlanacaktır. Bunun kooperatifleşme ile daha doğru yürütüleceğini düşünüyorum.