Yasanın açıkça “fiyat istikrarını sağlama” görevi vermesine rağmen, Merkez Bankası para politikasında kısa süre önce makas değişikliğine gidildi ve TL, yeni politika paralelinde serbest düşüşe bırakıldı. Özeti şu; TL’nin değeri düşük tutularak ihracat artacak, cari açık kapatılacak, bu durumda döviz talebi azalacağı için TL üzerindeki baskı da ortadan kalkacak. Böylece, liranın değerlenmesiyle de enflasyon düşüşe geçecek…
Enflasyonun bu modelle düşürüleceğine dair bilinen bir iktisat teorisi yok. Ancak, ulusal paranın değerinin düşük tutularak ihracatın desteklenmesi, belli koşullarda (sabit kur rejimlerinde çoğunlukla şok devalüasyonlar yoluyla) mümkün. Peki (hatalı politikalar, yapısal sorunlar ya da tercihle) değersiz kılınan TL, Türkiye’nin dış ticaretinde nasıl bir tabloya işaret ediyor? İstatistiklerde Genel Ticaret Sisteminin esas alındığı 2013’ü izleyen 2014 yılı 100 kabul edildiğinde, Ekim 2021’de sepet kurun değeri 354’e ulaşmış.
İhracatın endeks değeri ise 133...
Yani yaklaşık son 8 yılda sepet kur (0,5 dolar+0,5 Euro) yüzde 254 artarken, Türkiye’nin toplam ihracatındaki artış yüzde 33’te kalmış. Bu oranlara göre; Ocak 2014-Ekim 2021 arası dönemde döviz kurundaki ortalama her 7,7 birimlik artış, ihracatta ancak 1 birimlik artış sağlayabilmiş. Diğer bir ifadeyle, sepet kurdaki 1 birimlik artışın ihracatta yol açtığı artış 0,13 birim… Dahası bu dönemde Türkiye, bu ihracat gelirini elde edebilmek için daha yüksek miktarlarda ürün satmak zorunda kalmış. Nitekim ihracat fiyat (birim değer) endeksi, Eylül 2021’de Ocak 2014’teki seviyesinden yüzde 9 daha düşük seviyede iken, miktar endeksi ağustosta yüzde 60, eylül ayında ise yüzde 70’in üzerinde artmış.
Düşük değerli TL’nin, ihracatı artırmaktan öte, özellikle ithalatı sınırlayıcı bir etki yarattığı görülüyor. Bu dönemde yıllıklandırılmış ithalatın 261 milyar dolardan 259 milyar dolar seviyesine gerilediği dikkat çekiyor. Tablonun özetine gelince; değeri olması gerekenden daha düşük tutulan TL’nin ihracata katkısı tartışmalı, ancak görünen o ki Türkiye’nin yarattığı katma değer ucuz fiyatla dışarıya transfer ediliyor.