Adını net koyalım, şu günlerde yaşadığımız şey “kur krizi”. Merkez Bankası’nın kimseyi ikna etmeyen 2 puanlık faiz indirimi, döviz kurlarını ateşledi. Suriye’ye ilişkin konuşulanların üzerine bir de büyükelçiler vakası eklenince, ateşin üzerine benzin dökülmüş oldu.
Kurların nereye kadar gideceği, nasıl kontrol altına alınacağı, tehlikeli gidişe karşı bir şeyler yapılıp yapılmayacağı bilinmiyor. Bilinmezlik, belirsizlik, şeffaflıktan yoksun ortam, dalgalanmayı artırıyor.
Özellikle dış borç ödemeleri ve açık pozisyon yükü, tahminlerin ve hazırlıkların çok ötesinde can yakar hale geldi. İçinden geçmekte olduğumuz kur krizinin olası hasar boyutlarını anlayabilmek için uluslararası yatırım pozisyonu ile dış borç verilerine yakından bakmak gerekiyor. Öncelikli tespitleri şöyle sıralayabiliriz.
- Türkiye’nin brüt dış borç stoku ikinci çeyrek itibarıyla 446.44 milyar dolar ile GSYH’nin yüzde 58.3’ü düzeyinde. Kurlardaki yaklaşık 1 TL’lik artış borç yükünün 400 milyar TL kadar artması demek.
- Toplam dış borçların 125 milyar doları kısa vadeli. Bir yıl içinde ödenecek bu borçlarla ilgili kur krizi faturası 100 milyar lirayı aşacak.
- Ağustos ayı itibarıyla özel sektörün 164.5 milyar dolar uzun vadeli ve ticari borçlar hariç 8.9 milyar dolar kısa vadeli dış borcu var. Kur krizinin özel sektöre faturası 150 milyar lirayı bulacak.
- Uluslararası yatırım pozisyonu verilerine göre Ağustos’ta 292 milyar dolar olan toplam pozisyon açığının 110.8 milyar dolar ile yüzde 37.9’u reel sektörün, 81.5 milyar dolar ile yüzde 27.9’u bankaların. Kur krizinin artırdığı dengesizlik en çok reel sektörün risklerini artıracak.
- Reel kesimin yurt içi işlemler dahil toplam döviz pozisyon açığı temmuz ayı itibarıyla 126.7 milyar TL düzeyinde. Kur artışının reel kesime faturası 120 milyar lirayı bulacak.
- Çok kısa vadede Kasım ayında özel sektörün yılın en yüklü dış borç ödemelerini yapacak olması, kur krizi faturasının kağıt üzerinde yapılan hesaplar olmaktan çıkıp hemen can yakacağını haber veriyor. Özel sektörün Kasım’da 5 milyar dolar uzun vadeli, 1.1 milyar dolar da kısa vadeli olmak üzere toplam 6.1 milyar dolarlık dış borç ödemesi var. Sadece kur krizinin özel sektöre, sadece önümüzdeki aya ait faturası 6 milyar lirayı bulacak.
- Bunlar sadece açık pozisyon ve dış borçtan gelecek faturalar. Asıl büyük fatura, yüksek enflasyon ve yoksullaşma ile toplumun geneline çıkacak.