Dünyada hangi yöne baksanız, göreceğiniz; zor zamanlardan geçildiğidir. Kimi kıtlıkla, kimi savaşla, kimi afetle, kimi de salgınla boğuşuyor. Çoğu da mahşerin bu 4 atlısı içinde birden fazlasından mustarip. Bize gelince; adını kriz demeye bile çekindiğimiz bir ekonomik türbülansın içindeyiz.
Ateş, düştüğü yeri yakardı eskiden… Şimdi ateş; hissedildiği yeri yakıyor. Bir ülkenin derdi, diğer ülkeyi germekle kalmıyor, sorununu ihraç ediyor. Dünyanın ötesinde yanan ateşin ya dumanı ya alevi, gelip seni buluyor. Kriz diye adlandırdığında, en azından önlem alıyor, çare üretmeye başlıyorsun.
KRİZ VE BELİRSİZLİK
KRİZİN ÖZELLİKLERİ;
Hiperenflasyon, yüksek kur, gerileyen tarım, düşen alım gücü, yok edilen ortadirek ve tırmanan açlık, bir araya gelince ne olur? Hükümete göre; yükselen ekonomi ama vatandaşa göre; basbayağı kriz. Fakat buna kriz diyemeyen eklektikli Heterodoks, onu yönetemiyor, sorunların altında kalıyor.
BELİRSİZLİĞİN ÖZELLİKLERİ:
Ancak hükümete rağmen ayakta kalmaya çalışan kesimler ve üretimi sürdürebilen sanayi; bu tutumun getirdiği bela ile boğuşmak zorunda kalıyor; belirsizlik... Bu yüzden günü kurtarma gayreti ön plana çıkıyor, yarını planlamaya zihinsel ve maddi enerji kalmıyor. Belirsizlik ise yeni yöneticimiz oluyor.
İKİ SORU İKİ CEVAP
Krizi yönetmek neden kolay?
1-Krizde, neticeler ortadadır. Sonuçlardan yola çıkar sebeplere odaklanırsın. Krizin maliyetini azaltmaya gayret edersin. Benzer krizlerin çözüm yollarını öğrenir, tedbir geliştirirsin.
2-Dünyada bu durumda olan diğer ülke veya şirketlerin tecrübelerinden ilham alırsın.
3-Hal böyle olunca krizin çözümü şekillenir, maliyeti hesap edilir, eylem planlarınla harekete geçer, çözersin.
Belirsizliği yönetmek neden zor?
1-Adı üstünde; sorun da kaynağı da çözüm de belirsiz olunca, ne yapacağını kestiremezsin. Tam bir karar alıp uygulamaya geçmişsindir, gece yarısı Resmi Gazete’de yayınlanan karar ile tüm planların suya düşebilir.
2-Yaptığın hataların bedelinden ziyade yapmadığın hataların da maliyetini sana yıkarlar.
3-Kötü yönetilen Merkez Bankası, sana rakamlar üzerinden pusu kuran TÜİK ve her an senin planını suya düşürmeye hazır bürokrasi, on krizden daha fazla tahrip gücüne sahiptir.
NOT
KARMAŞADA YOL ALMAK HAYATİ BECERİ HALİNE GELDİ
Krizlerden çıkmada Türkiye’nin ilginç bir şöhreti var; en kısa sürede normale dönmek… 1970’lerdeki petrol krizinden bu yana gazetecilik yapıyorum. Ekonomi haberciliğinde 10’dan fazla irili ufaklı krizin tanığı oldum. Yabancılar daima Türkiye’nin bu kadar kısa sürede nasıl krizden kurtulduğuna hayret etmişlerdir. Hatırlıyorum; 1994 ve 2001 krizi sonrası hakkımızda dış basından yazılanları; “biz en az 5 yıl belini doğrultmaz derken 2 yılda bunu nasıl başardılar?” diye… Ve geliştirdikleri bir söylem vardı; “Türkiye’nin krizlerden çıkma becerisi muhteşem… Ancak aynı beceriyi ülkeyi krize götürmede de göstermeleri ilginç…” Bu başarının altında, karmaşada yol alma yeteneğimiz var. Sadece kamu yönetimi değil, şirketlerimiz de krizlerden şerbetlenmiş halleriyle, karmaşada yol alıyor, koşuyor ve belirsizlik ortamında hayatta kalabiliyor. İyi haber bu da kötü haber; belirsizlikte bata çıka yol alırken orta gelir tuzağında debelenip durmamızdır.