Başlığı görünce tüm işyerlerinde kreş açmayana ceza var gibi düşünülmesin.
Kreş açma yükümlülüğü, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir kreşin kurulması zorunludur. Eğer kreş, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
Ayrıca 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
İşverenler bu şekilde kreş açarak bu yükümlülüğünü yerine getirebilecekleri gibi, bir kreşle anlaşma sağlayarak da bu yükümlülüğü yerine getirmiş kabul edilebilirler. Ayrıca, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Emzirme odası ve kreş açma yükümlülüğünde gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilmelidir. Yine çalışan sayısı tespitinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınmalıdır.
Dolayısıyla buradaki kural, işyerinde gebe ya da emziren sayısı değil, toplam kadın çalışan ve bu kapsama dahil edilecek diğer çalışanların sayısının dikkate alınmasıdır.
Emzirme odası ve kreşte çalışacak yönetici, sağlık personeli ve diğer personelin nitelikleri aynı yönetmelik hükümlerinde belirtilmiştir. Buna göre;
- Emzirme odası ve kreşin amacına uygun olarak, işleyişle ilgili idari konulardaki her türlü işlerden ve oda ve yurtlardaki çocukların sağlık kurallarına uygun bir ortam içinde yaşama, gelişme ve eğitimlerinin sağlanmasından birinci derecede sorumlu olmak üzere; Eğitim yönetimi, sosyal hizmetler, çocuk gelişimi ve eğitimi, okul öncesi eğitim, psikoloji, çocuk sağlığı veya çocuk gelişimi ve anaokulu alanlarından birinde yükseköğrenim görmüş olan ya da okul öncesi öğretmeni unvanını almış olan kişilerden biri yönetici olarak görevlendirilmelidir.
- Emzirme odası ve kreş, işyeri hekiminin tıbbi gözetimi altında olmalı, çocukların sağlık durumları düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir. İşyeri hekimi ile işyeri hemşiresi, çocukların periyodik sağlık kontrollerini yapmalı, sağlıkla ilgili kayıtlarını tutmalı, salgın ve bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli önlemleri almalı veya aldırmalıdır. Ayrıca sağlık ve temizlik yönünden gerekli denetimleri yapmalıdır.
- Emzirme odası ve kreşin emzirme odalarında her 10 çocuk için bir kadın çocuk bakıcısı bulundurulmalı ve en az birinin Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri mesleklerden olması zorunludur. Kreşlerde, her 20 çocuk için bir çocuk bakıcısı ile Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri meslek mensubu eleman bulundurulmalıdır.
- Bununla birlikte toplam çocuk sayısına göre beslenme, temizlik ve diğer hizmetler için yeterli sayıda personel istihdam edilmeli ve bu personelin ise en az ilkokul diploması veya okur yazarlık belgesi almış ve sağlıklı olma şartlarını sağlaması gereklidir. Ayrıca işverence gerekli görüldüğü takdirde, sosyal hizmet uzmanı, beslenme uzmanı ve psikolog, Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunlarıyla müzik, güzel sanatlar ve spor dalında ihtisas sahibi elemanlar görevlendirilebilecektir.
- Esasen, kreş hizmetinin ayrı bir uzmanlığı gerektirmesi, işverenlerin bu yükümlülüğü yerine getirirken ağır maddi ve manevi yüklerle karşılaşmalarına neden olmaktadır. Ayrıca çalışma hayatında kadınların istihdamı da olumsuz yönde etkilenmektedir. İşverenlerin üzerine ek yük getirilmesi haksız rekabete yol açmaktadır. Bu doğrultuda en iyi çözüm yöntemi belediye sınırları içerisinde çalışanların sayısı dikkate alınarak kreş yükümlüğünün devletin de katılımının sağlandığı bir sistemin oluşturulmasıdır. Devletin katılım sağlayacağı bu hizmetin tamamen veya işveren katılımlı olarak karşılanması ve sistem üzerinde kolaylıkların getirilmesi gerekmektedir.
- Uygulamada genellikle kreş yardımının personellere nakit olarak yapıldığı görülmektedir. Ancak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetimlerinde kreş yardımında bulunulması (nakit para yardımında bulunulması) kreş yükümlülüğünün yerine getirildiği anlamında değerlendirilmeyerek ayrıca bir kreş açılması/kreş ile anlaşılması talep edilebilecektir.
Bu bakımdan emzirme odası ve/veya kreş açılmaması ya da açıldığı halde gerekli şartları taşımaması durumunda işverenler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır. Ödenecek ceza miktarının işyerinin tehlike sınıfına göre artış gösterdiği de unutulmamalıdır.
Buna göre 2022 yılında uyulmayan her hüküm için tespit tarihinden itibaren az tehlikeli işyerlerinde 5.218 TL, tehlikeli işyerlerinde 6.958 TL ve çok tehlikeli işyerlerinde 10.437 TL idari para cezası verilmektedir.