İşletme büyüklüklerine göre dış ticaret verileri KOBİ’ler ile dev şirketler arasında ilginç bir dengeye işaret ediyor.
KOBİ’ler ihracatta devler ile yarışırken ithalat cephesinde devler, KOBİ’leri yanlarına bile yaklaştırmıyorlar. Dış ticaret dengesine gelince çarpıcı bir fark ortaya çıkıyor. KOBİ’ler dış ticarette 1 birim fazla vermişse, devler 2 birim açık vererek toplamdaki açığın tek sorumlusu olmuşlar.
TÜİK’in 2019 yılı girişim özelliklerine göre dış ticaret verilerinden çıkan genel resim şöyle:
✓ 2019’da ihracat yapan işletme sayısı yüzde 9.2 ithalat yapanların sayısı yüzde 1.27 arttı. 1-9 kişinin çalıştığı mikro işletmelerde ihracatçı sayısı yüzde 11.01 artarken ithalat yapanların sayısı yüzde 1.13 azaldı. 10-49 kişinin çalıştığı küçük işletmelerde ihracatçı sayısı yüzde 8.39, ithalatçı sayısı yüzde 3.36 arttı. 50-249 kişinin çalıştığı orta büyüklükteki işletmelerde ihracatçı sayısı yüzde 6.28, ithalatçı sayısı yüzde 2.08 arttı. Toplamda ihracatçı KOBİ sayısı yüzde 9.35, ithalatçı KOBİ sayısı yüzde 1.10 arttı. 250 ve daha fazla kişinin çalıştığı büyük işletmelerde ihracatçı sayısı yüzde 5.74, ithalatçı sayısı yüzde 4.08 arttı.
✓ Toplam ihracatın yarıdan fazlasını KOBİ’ler gerçekleştirdi. KOBİ’lerin 101.8 milyar dolarlık toplam ihracatı içinde de mikro işletmelerin 34.8 milyar dolar ile başı çekmesi dikkat çekiyor. Büyük işletmelerin ihracatı ise 79 milyar dolar düzeyinde.
✓ İthalatta denge tam tersine dönüyor. Toplam 210.3 milyar dolarlık ithalatın 130.9 milyar dolarını büyük işletmeler yapıyor. KOBİ’ler ise 79.3 milyar dolar ile büyüklerin neredeyse yarısı kadar ithalat yapıyor. Mikro işletmeler 21.4 milyar dolar ithalat ile en az ithalat yapan grup.
✓ Bunun sonucunda dış ticarette açık veren tek grup büyük işletmeler olurken, en yüksek fazla veren grup mikro işletmeler oluyor. Büyük işletmelerin 51.9 milyar dolar dış ticaret açığına karşın mikro işletmeler 13.4 milyar dolar, küçük işletmeler ise 9.1 milyar dolar fazla veriyor. Orta işletmelerin ithalatı ile ihracatı eşit düzeyde.
✓ Mikro ve küçük işletmelerin 22.5 milyar dolar fazlası vermesi sayesinde Türkiye’nin toplam dış ticaret açığı 29.4 milyar dolar düzeyinde kalabilmiş.
✓ Mikro işletmelerde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 163 ile en yüksek düzeyde. Küçük işletmelerde bu oran yüzde 136 ile başarılı bir noktada. Buna karşın büyük işletmelerin ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 60’ta kalıyor.
✓ Mikro işletmeler dış ticaret dengesine hayati bir katkı yapmış olmalarına karşın verilerin ayrıntıları, 2019’da bu işletmelerin ciddi sıkıntılar yaşadığını da gösteriyor. Mikro işletmelerin ihracatı 2019’da yüzde 2.74 artmış. Ancak bu artış, tamamen aralarında dış ticaret sermaye şirketlerinin de yer aldığı ticaret sektöründeki mini işletmelerden kaynaklandı. Oysa sanayici mikro işletmelerin ihracatı 2019’da yüzde 5.76, ithalatı ise yüzde 22.59 gibi keskin bir düşüş gösterdi.