Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Programı (UNEP), Şubat 2021’de gezegenimizin üç acil sorunu olan İklim Değişikliği; Biyoçeşitlilik Kaybı ve Çevre Kirliliği için bilimsel planı doğamızla barışmak gereğini vurgulayarak ortaya koymuştu.
Pandemi, savaş, ekonomi değişkenleriyle BM ile ilgili diğer plan ve raporları, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile bu gelişmeler doğrultusundaki ülkemizdeki planlama ve mevzuat önümüzde. Bu yaz yaşanan iklim değişikliği etkileri “İnsanlık için Kırmızı Kod Tanımı ile İklim Acil Durumu” BM eylem tanımlamasını yetersiz kıldı. Kırmızı alarmlar veriliyor. Acaba artık kırmızıdan öte ne desek? Ne yapsak? Hangi yeşil gerek? Mevcut durum hepsi için “Yeşil, Döngüsel, Dijital Dönüşüm” için “Yeşil, Döngüsel, Dijital Ekonomi” her yerde şart diyor. Bu değişmek için dönüşüm yolu, düşük karbon ekonomisi yolu hiç kolay değil.
Atık oluşumunu en aza indirmek, kaynak, ürün ve malzemelerin ekonomik değerini mümkün en uzun sürede korumak kısa tanımı olan Döngüsel Ekonomi, girdi-enerji-su verimliliği; en iyi atık yönetiminde geri dönüşüm/ileri dönüşüm; ekotasarım içerir. Az kullanılan ya da işlevselliği sürmeyen ürün, ekipman, yol ve binanın da yenilikçi iş modelleriyle değer yaratması esas alınır. Sözün özü yaşam döngüsü boyunca girdi adeta hiç tüketilmiyor gibi çevresel etkilerini azaltarak, ekonomide katma değer kazanarak var olur.
Avrupa Birliği (AB), döngüsel ekonominin lideri. İlk Döngüsel Ekonomi Eylem Planı 2015’te yayınlanmıştı. Mayıs 2019’daki seçim ardından, 2019-2024 dönemi için seferberlik başlayarak Aralık 2019’da Avrupa Yeşil Mutabakatı ilan edildi. Ülkemizin Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) ve Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) ile temsil edildiği 35 ülkedeki işletmelerin savunucusu olan Avrupa İş Dünyası Konfederasyonu (BusinessEurope) “Refah-İnsan-Gezegen (3P)” raporu ile gündemini belirledi (Kasım 2019). Okuma iyi olur. Gezegen başlığında yer alan döngüsel ekonomi hedefi için iş modelleri, döngüsel ürün pazarı, politika, uyumlaştırma vurgusu var. Daha Temiz ve Daha Rekabetçi Bir Avrupa için Döngüsel Ekonomi Yeni Eylem Planı 2020’de yayınlandı. 2018’de ilk Döngüsel Ekonomi İzleme Çerçevesi kabul edilmişti. 30 Mayıs 2023’te döngüsel ekonomide daha hızlı ilerleme için daha çok çalışma gereği bildirilerek yeni çerçeve yayınlandı. Mühim. Avrupa Yeşil Mutabakatı uyarınca iklim nötr olarak modern, kaynakları verimli kullanan ve rekabetçi bir ekonomiye dönüşüm hedefi için AB, döngüsel ekonominin sürdürülebilir kalkınmaya katkısını öncelikleyerek ilerlemeyi ölçmek, başarıyı ilerletmek istiyor. Avrupa Komisyonu’nun Mayıs 2023 tarihli Döngüsel Ekonomi: İlerlemeyi Ölçmek İçin Yeni Araç adlı öz bilgilendirmesi ile Avrupa Yatırım Bankası (EIB) Döngüsel Ekonomi Rehberi yararlı okumalar olacaktır. İş dünyası liderleri, politika yapıcılar ve uzmanlar Helsinki’de Dünya Döngüsel Ekonomi Forumu (WCEF2023) ile “Doğa ve Ekonomi için Döngüsel Çözümler” için bir araya gelerek yeni fırsatları yakalama, rekabet avantajı kazanma, BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına erişimde döngüsel ekonomiyi masaya yatırdılar.
Ülkemizin Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021, yeşil ve döngüsel bir ekonomi başlığını da içerirken Orta Vade Programı (2020-2024) Makroekonomik Hedefler ve Politikalar üst başlığında Yeşil Dönüşüm: Politika ve Tedbirler sıralamasında döngüsel ekonomi zikredilmekte. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞB) Şubat 2022’de başlayan 3 yıl sürecek “Türkiye’nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Destek Projesi” yürütüyor. 2023 sonu bitmesi beklenen Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında “Ambalaj ve Ambalaj Atıkları; İnşaat ve Yıkıntı Atıkları, Binalar; Elektronik ve Bilgi ve İletişim Teknolojileri; Gıda ve Biyokütle; Piller ve Araçlar; Plastik; Tekstil” olarak 7 kilit ürün değer zincirine odaklanılmakta. Bakanlık döngüsel ekonomiyi atık yönetimi daire başkanlığı adına ekleyerek küresel gidişata uyum yaptı. Şimdi hepimizin çok çalışma vakti. Çok.
Ülkemizdeki gelişmeleri 24 Ağustos 2023 günü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) ile Enerji Verimliliği Derneği (ENVER) tarafından gerçekleştirilen Döngüsel Ekonomide Enerji Verimliliğinin Yeri ve Sürdürülebilirlik Kültürü çevrimiçi etkinliğinde kolaylaştırıcısı olduğum oturumda ÇŞB Döngüsel Ekonomi ve Atık Yönetimi Dairesi Başkanı Değerli Meslektaşım Sadiye Bilgiç Karabulut’tan dinledik. Kıymetli İTÜ Mezunlarımız ENVER Genel Başkanı Dr. Oğuz Can ve ETKB Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi(EVÇED) Başkanı Dr. Bilal Düzgün ile Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı’nın açış konuşmaları ardından oturumumuzda 5 yetkin konuşmacımızın sunumları, Assan Alüminyum ve Schneider Elektric’in sürdürülebilirlik yönetimleri başarısı, soru-cevap kısmı dijital delegelerimizin memnuniyet ve övgüsünü aldı. Ne mutlu hepimize. ENVER Youtube kanalında etkinliği izleyebilirsiniz. ENVER ardışık etkinliklerini Dr. Can’ın ifadesi ile başta enerji sektöründe olmak üzere iş dünyasında bilgi ve tecrübe aktarımı odaklı yapıyor.
Bu sayfanın adı Sürdürülebilir Ekonomi ile bu köşenin adı Sürdürülebilir Yaşam gibi Sürdürülebilirlik Kültürü de devasa, önemi tartışılamaz bir tanım. Sürdürülebilir Ekonomi için evde, okulda, işte, yolda, ormanda, tarlada Sürdürülebilir Yaşam için Sürdürülebilirlik Kültürü şart. Bu yolda döngüsel ekonomi gereğini sayılarla vurgulamak istiyorum. Roma Kulübü'nün Büyümenin Sınırları adlı raporunda, 1972’de her yıl 28,6 milyar ton malzemenin tüketimi ile çevresel etkiler yaratılarak büyümenin olmaması uyarısı yapılmıştı. Rakam 2000’de yılda 54,9 milyar tona yükselirken 2019'da 100 milyar tonu aştı. 2060 tahmini yılda 167 milyar ton. Günümüzde artan kaynak talebi ile artan gezegen sorunlarımızla “Kırmızı Alarm” düzeyine geldik. Kırmızı için yeşil dönüşüm, bu dönüşümde döngüsel ekonomi ve enerji verimliliği şart. Yeşil dönüşümde yeşil akçe cazibesi gizli. Kırmızıya karşı yeşil ile güç ve direnç kazanalım. Çok çalışalım. Çok. Çünkü güzelim ülkemizin yeşili ve mavisi, gezegenimiz kıymetlimiz. Kırmızı bayrağımızda güzel.