Türkiye ne kadar kırmızı et ürettiğini bilmiyor. Tam 16 aydır kırmızı et üretim verileri açıklanmıyor. Sanırım böylesi bir durum ilk kez yaşanıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) son olarak 20 Şubat 2020'de kırmızı et üretim istatistiklerini açıkladı. Yayınlanan son veriler 2019 yılı 4.çeyreğine yani Ekim-Aralık dönemine ait. Kırmızı et üretimi 2019 yılında 1 milyon 201 bin ton olarak açıklandı.
Ondan sonra et üretimimiz arttı mı, azaldı mı bilmiyoruz. TÜİK bu son veriyi açıkladığında şöyle bir duyuru yaptı: "Çeyrek dönemler halinde yayımlamakta olan kırmızı et üretim istatistikleri, metodoloji değişikliği nedeniyle yıllık olarak yayımlanacaktır. Bu kapsamda 2020 yılına ait veriler 2021 yılı Şubat ayı içerisinde yayımlanacaktır."
Fakat Şubat ayı geldi, geçti veriler açıklanmadı. Neden açıklanamadığı ise yine TÜİK tarafından kamuoyuna yapılan açıklama ile şöyle ifade edildi: “TÜİK tarafından kesimhane ve kesimhane dışı kesimleri kapsayacak biçimde kırmızı et üretimine ilişkin istatistikler üretilmekte ve yayımlanmaktadır. Kırmızı et üretimine ilişkin mevcut metodolojinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Bu kapsamda Ulusal Veri Yayınlama Takvimine göre 25 Şubat 2021 tarihinde saat 10:00'da yayımlanması planlanan "Kırmızı Et Üretim İstatistikleri, 2020" haber bülteni ileri bir tarihe ertelenmiştir. Bültenle birlikte revizyona ilişkin metodoloji dokümanına da yer verilecektir."
Ertelenen o ileri tarih bir türlü gelmedi. Et üretimi ile ilgili veriler açıklanamadı. TÜİK tarımla ilgili verileri Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan alıyor. Bakanlık yetkililerine sorduğumuzda çalışmanın devam ettiğini ifade ediyorlar.
Almanya'nın Ankara Büyükelçiliği Tarım Ataşesi Dr. Peter Bohlen geçen hafta Tarım Fuarı için İzmir'deydi. Sohbetimizde kırmızı et istatistiklerine de değindik. Bohlen istatistiklerle çok ilgili. Kendisinin, Türkiye'nin kırmızı et üretimiyle ilgili bir çalışması olduğunu anlattı.
Kırmızı et üretim verileri yok fakat üretim değerine ilişkin tahmini veriler var. Kırmızı et üretimini pazarlanabilir üretim değeri ile bir hesap yapan Bohlen'in verdiği bilgiye göre, 2019 yılında sığır eti üretim değeri 32 milyar 335 milyon lira iken 2020'de 34 milyar 600 milyon liraya yükseldi. Koyun eti üretim değeri aynı dönemde 3 milyar 640 milyon liradan 3 milyar 593 milyon liraya geriledi. Keçi eti aynı dönemde 411 milyon liradan 426 milyon liraya yükseldi. Manda etinde ise anormal bir artış var. Manda eti üretim değeri 2019'da 1 milyon 961 bin lira iken, 2020'de 248 milyon 951 bin liraya yükselmiş görünüyor. Bu olanaksız bir durum. Bu nedenle manda etini hesaplamaya katmanın yanlış sonuçlar vereceği açık.
Bu hesaplama yapılırken dana karkas etin kilosu 2019 için ortalama 31 lira 32 kuruş, 2020 yılı için 35 lira 55 kuruş, koyun etinin karkas fiyatı kilo başına 2019'da 35 lira 78 kuruş ve 2020 yılı fiyatı ise 40 lira 3 kuruş olarak hesap edildi. Keçi eti ise 2019'da 32 lira 74 kuruş, 2020'de 37 lira 27 kuruş olarak dikkate alındı.
Bu hesaplamalarla manda eti hariç, Türkiye'nin 2020 yılı kırmızı et üretiminin 1 milyon 70 bin 889 ton olduğu tahmin ediliyor. 2019 yılı üretimi ise 1 milyon 146 bin 736 ton. Yani 2020'de kırmızı et üretimi 2019'a göre yüzde 6.6 oranında düşüşle 75 bin 847 ton azaldı.
Bohlen yaptığı hesaplama ile ilgili şu notu özellikle vurguladı: "Hesaplamalarım manda etini kapsamıyor.Çünkü, TÜİK'e göre yüzde 12,592 oranında yükseliş gösteriyor ve ben bu değeri için bir açıklama bulamıyorum. Aynı zamanda manda eti üretimi o kadar az ki genel sonucu etkilemez. Hesaplamalarım sonucu 2019 yılı için kırmızı et üretimi 1 milyon 146 bin 736 ton gösteriyor. Ancak TÜİK’in verileri 1 milyon 201 bin 469 ton olarak açıklanıyor. Muhtemelen TÜİK’in hesaplamaları daha karmaşık bir modele dayanmaktadır. Bu bağlamda, benim hesaplamam sadece bir tahmin olarak anlaşılmalıdır. Bu nedenle 2020 ve 2019 arasındaki karşılaştırma için sadece yüzde değişimini (- %6,6) baz aldım.
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, konuşmalarında televizyon programlarında Türkiye'nin canlı hayvan ve et ithalatına ihtiyacı kalmadığını belirtirken üretimin 1 milyon 350 bin tondan 950 bin tona düştüğünü ifade ediyor. Pandemi döneminde turist sayısındaki düşüş, ev dışı tüketim yerlerinin kapalı olması nedeniyle kırmızı et tüketiminin yüzde 30 azaldığı tahmin ediliyor.
Ayrıca, artan yem fiyatları nedeniyle çok zor durumda kalan besicilerin bu işi bıraktıkları da biliniyor. Yem fiyatındaki artışa rağmen karkas et fiyatları adeta yerinde sayıyor. Sütte olduğu gibi ette de üreticiler yem ve diğer girdilerdeki zamları et fiyatında yansıtamıyor. Et fiyatları sürekli baskı altında tutuluyor.
Tüketici açısından bakıldığında ise hem alım güzünün düşmesi hem de üreticinin ucuza sattığı karkas etin işlendikten sonra zincir marketlerde yüksek fiyatla satılması et tüketiminin düşmesine neden oluyor. Tüketici yeterince et alamıyor.
Özetle, kırmızı et üretim verileri 16 aydır açıklanmıyor. Ne kadar et ürettiğimizi bilmiyoruz. Ama, ne kadar tükettiğimizi tahmin ediyoruz. Pandemi döneminde et tüketiminde yüzde 30 düşüş olduğu tahmin ediliyor. Girdi fiyatları artarken üreticinin karkas et fiyatı artmıyor. Tüketicinin aldığı kıyma, kuşbaşı ve diğer işlenmiş etin fiyatı artıyor. Et ürünlerinde de fiyat artıyor. Ot sorununu çözmeden, hayvancılıkta planlama olmadan et sorununu çözmemiz çok zor.
Kırmızı et üretimindeki düşüş ve talepteki artış nedeniyle dünyada fiyatlar yükseliyor. Düşük arz ve yüksek ihracat talebi nedeniyle et üretiminde önemli ülkelerden birisi olan Brezilya'da Mayıs 2021 verilerine göre dolar bazında yıllık yüzde 70'in üzerinde artış gösterdi.
Ticaret Bakanlığı Ticaret Araştırmaları Genel Müdürlüğü'nün "thecattlesite" adlı haber sitesini, kaynak göstererek paylaştığı "Dünya Et Fiyatlarındaki Artışın Arkasındaki Nedenler" başlıklı haberde özetle şu bilgilere yer veriliyor:
"Dünya çapında birçok ülke, yerel ve uluslararası faktörlerin, yani daha sıkı arz ve yüksek ihracat talebinin bir araya gelmesi nedeniyle, şu anda sığır veya sığır eti fiyatı yükseliyor. Düşük arz ve güçlü ihracat talebi, Brezilya sığır fiyatlarındaki kayda değer fiyat enflasyonuna katkıda bulundu ve Mayıs ayının ilk haftasında fiyatlar ABD doları bazında yıllık %70'in üzerinde arttı.
Çin'den gelen güçlü ihracat talebi Brezilya fiyatlarının desteklenmesine yardımcı oluyor; 2021'in ilk çeyreğinde sevkiyatlar yıllık bazda yüzde 31 arttı.
Diğer taraftan, Çin protein talebi küresel sığır eti piyasalarını etkilemeye devam ediyor. COVID-19 et işlemede kesintiye neden oldu, ancak sığır eti talebi güçlü kaldı ve Çin'in ithalat talebi daha fazla arttı. 2020'de Çin'in taze ve donmuş sığır eti ithalatı yıllık bazda yüzde 28 artarken, 2021'in sadece ilk çeyreğinde yüzde 20 daha arttı.
Avustralya'nın kuraklık ve beraberinde stok yapılamamasının etkisi ile 30 yılı aşkın süredir en düşük sığır varlığına sahip olduğu ifade ediliyor. 2020'de daha elverişli koşulların ardından, birçok üretici şimdi sürülerini yeniliyor, bu da mevcut tedarikler için artan rekabete ve büyükbaş hayvan fiyatlarının artmasına neden oluyor. Daha düşük hayvan varlığı nedeniyle Ocak-Mart 2021 döneminde Avustralya sığır eti ihracatının yıllık yüzde 22 düşmesine neden oldu.
Yüksek Brezilya ve Avustralya fiyatları büyük ölçüde arz odaklıyken, Amerika Birleşik Devletleri'nde toptan sığır eti fiyatları, perakendeden artan talep, gıda hizmetlerinin yeniden açılması ve ihracat artışı (çoğunlukla Çin'e) nedeniyle son birkaç hafta içinde önemli ölçüde arttı. Nisan ayında, ortalama toptan sığır eti fiyatları yıllık bazda yüzde 5 ve 2019'a (Covid öncesi) kıyasla yüzde 19 arttı. Bununla birlikte, ABD sığır fiyatlarındaki bir miktar sıkılaşmaya rağmen, işleme kapasitesinin çiftlik kapısındaki büyümeyi sınırladığı bildiriliyor. Raporlar, ABD sığır arzının bol olduğunu, ancak işleyicilerin bir süredir düşük kapasiteyle çalıştığını ve talebi karşılamak için kesim hızını artıramadığına işaret ediyor.
Arjantin kısa süre önce, büyük ölçüde Asya'daki (Çin) yüksek talebi nedeniyle artan yerel fiyatların üstesinden gelmek için sığır eti ihracatına 30 günlük bir yasak getirdi. Bu, potansiyel olarak başka yerlerden Çin'e daha fazla ürün çekilerek, küresel arzı daha da sınırlayabilir. Arjantin, Brezilya'nın ardından Çin'in en büyük ikinci sığır eti tedarikçisidir.
Arjantin'deki çiftçiler, yetiştiriciler, Hükümetin ihracat yasağının üretime zarar verdiğini duyurdu. Hükümet,aylık sığır eti ihracatına Ağustos ayına kadar geçen yılın ortalama seviyesinin yarısı kadar bir üst sınır getirerek uyguladığı ihracat kısıtlamaları ile yüksek yurt içi gıda enflasyonunu kontrol etmeyi amaçlıyor.
Ancak çiftçiler, ihracatı sınırlamanın veya vergilendirmenin yerel süpermarketlerdeki yüksek fiyatlar ile mücadele etmenin etkili bir yolu olmadığını söylüyor. Çiftçilere göre Hükümet üretimi engellemekte ısrar ediyor.
Resmi verilere göre, Nisan ayına kadar 12 ayda Arjantin'de et fiyatları yüzde 60 ila yüzde 70 arttı. 2021'in ilk dört ayında Arjantin'de üretilen 965 bin 286 ton sığır etinin yaklaşık yüzde 29'u ihraç edildi ve bunun yüzde 76.6'sı Çin'e gitti.