Bu devirde ne kira unutulur ne de kiradan vazgeçilir… Hilmi oğlu Ata, yıllar önce Banker Kastelli’yi görmüş koca eczacı, yazıyı görünce bıyık altından güldü. Güldü gülmesine de Uluslararası Muhasebe Standartları Yorum Komitesinin “Kiraya verenin kira alacaklarından vazgeçmesi” konusundaki kararının peşine düşmeden edemedi.
Ata Bey yazıya tekrar baktı. Evet, yanılmıyordu, gerçekten de kiraya verenin kirasından vazgeçmesinden “Lessor foregiveness of lease Payments” bahsediyordu.
Kira ödemelerinde imtiyazlar
Pandeminin başlarında Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASB) Covid-19 ilgili olarak kira ödemelerinde tanınan imtiyazların TFRS 16 Kiralamalar kapsamında muhasebeleştirilmesi konusu ele almıştı. Hatta Kamu Gözetimi Kurumu (KGK) bu kararı yayımlamış, kira ödemelerinde erteleme veya indirim yapılması ya da bu ödemelerin iptal edilmesi suretiyle tanınan imtiyazların, kiracılar tarafından değişken kira ödemesi olarak finansal tablolara nasıl yansıtılacağı konusunda örnek uygulamalar paylaşmıştı. Ya kiraya veren ne yapmalıydı? Pek soran olmamıştı anlaşılan.
“Kiracımın satışları düştü, zor durumda, bir güzellik yapayım, kira alacaklarımın bir kısmından vazgeçeyim.” der misiniz? İyi düşünün, çünkü bu kararınızın finansal tablolarınıza iki sonucu olacaktır: Birincisi bilançonuzdaki kira alacakları, ikincisi ise henüz finansallarınıza almadığınız ileride oluşacak kira alacakları. Ah, bu alacakların başına neler neler gelecek bir bakalım.
Kiraya verenin başına gelenler
Örneğin, deponuzu aylığı 30 bin TL’den beş yıllığına kiraya verdiniz. Bu işlem TFRS 16 Kiralamalar Standardı kapsamında faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılmış olsun. Yani depo sizin, düzenli olarak kira alıyorsunuz. Bu durumda paragraf 81 uyarınca bilançonuza kira alacağı ve gelir tablonuza da düzenli olarak kira geliri yazacaksınız. Hayat size güzel… Ama aklınıza kira alacağınızdan vazgeçme fikri düştü, kafanızdan bir türlü çıkmıyor. Artık iyi niyetinizden mi, yoksa kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez düşüncesi mi bilemiyorum… Ancak bu niyetinizin ilk etkisi finansal tablolarda muhasebeleştirilmiş kira alacaklarınıza olacaktır.
Finansal tablonuzda yer alan kira alacakları, TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı paragraf 2.1.(b)(i) belirtildiği üzere değer düşüklüğü (impairment) ve finansal tablo dışı bırakılma (derecognition) değerlendirilmesine tabidir.
Hemen değer düşüklüğüne kısa bir hatırlatma yapalım. Finansal varlıklarda beklenen kredi zararı (expected credit loss) olarak tanımlanan değer düşüklüğü aslında sözleşmeye göre almanız gereken nakit ile almayı umduğunuz arasındaki farktır (cash shortfalls). “Ne umdum ne buldum” sözünün muhasebede vücut bulmuş hali.
Uçtu gitti alacaklar
Şimdi tekrar sorumuza dönelim. Madem kira alacağınızın bir kısmından vazgeçtiniz, bu durumda ne yapacaksınız?
Cevabınız “Henüz kiracıma bu mutlu haberi vermedim, söyleyene kadar kılımı kıpırdatmam.” ise çok yanılmış olursunuz. Kanunen sözleşmeden alacaklarınız henüz değişmediyse de biraz önce bahsettiğim gibi sözleşmeden beklediğiniz yani almaktan vazgeçtiğiniz nakit akışlarını dikkate alarak sözleşme tadilini beklemeksizin “beklenen kredi zararını” hesaplayıp, kar-zarar tablosuna değer düşüklüğü gideri yazmanız gerekir. Sözleşme tadili ile kanuni olarak alacağınızdan vazgeçtiğinizde değer düşüklüğüne ilave olarak alacakların finansal tablo dışı bırakılıp bırakılmayacağının değerlendirilmesi gerekecektir. Unutmadan söyleyeyim, değer düşüklüğü için yazacağınız zarar ile alacağın bilançodan çıkarılması sonucu ortaya çıkan zarar gelir tablosunda ayrı ayrı sunulmalıdır.
Sözleşme tadili
“Madem, kira alacağımdan vazgeçtim. Gelir tablosuna da değer düşüklüğü gideri yazdım. Artık kiracımla bol köpüklü bir kahve içip iki lafın belini kırayım.” diyeceksiniz ama bu iş burada bitmez. Ne demiştim, bu işin size iki etkisi olur. Birincisi bilançodaki kira alacaklarınıza ayıracağınız karşılıklar, ikincisi ise henüz finansal tablolara kaydetmediğiniz sonraki dönemlere ait alacağınız kira ödemeleri.
Kira alacağından vazgeçmek TFRS 16 kapsamında sözleşmede yapılan değişiklik (lease modification) olarak değerlendirilecektir. Kiraya veren, asıl kiralamaya ilişkin olarak önceden ödenen ya da tahakkuk eden kira ödemelerini yeni kiralamaya ilişkin kira ödemelerinin bir parçası olacak şekilde dikkate alarak, değişikliğin uygulanma tarihinden itibaren yeni bir kiralama olarak muhasebeleştirir. Yeni sözleşme koşullarına göre alacağı kira gelirleri doğrusal veya sistematik olarak gelir tablosuna yansıyacaktır.
Kiradan vazgeçmenin iki etkisini de değerlendirdiyseniz artık kiracınızla oturup kahvenizi içebilirsiniz.