Javier Milei'nin Arjantin Devlet Başkanı olmasının üzerinden tam bir yıl geçti. İktidara geldiğinde enflasyon yüzde 160, toplumun yüzde 40’ı yoksulluk sınırının altında ve dış ticaret açığı 43 milyar dolardı. Daha önceki başarısız IMF anlaşmasından dolayı bu kuruluşa 45 milyar dolar ve Eurobond alacaklılarına da hemen ödenmesi gereken 11 milyar dolar borç vardı. Kısaca, ülke iflas noktasındaydı.
Kendisini anarko-kapitalist olarak tanımlayan Milei iktidara geldiğinde, enerji ve ulaşımda sübvansiyonları kesmek, on binlerce kamu çalışanını işten çıkarmak, kamu altyapı projelerini dondurmak ve enflasyonun altında ücret ve emeklilik artışları uygulamak gibi bir dizi kemer sıkma önlemi uyguladı. 13 bakanlığı kapattı ve kamudaki iş gücünün yüzde 10'unu oluşturan yaklaşık 30 bin kamu çalışanını işten çıkardı. Ayrıca eğitim, sağlık, bilimsel araştırma ve emeklilik için ayrılan fonları azalttı. Bizde de çok defalar denenmiş olan bir vergi affıyla Milei, zengin Arjantinlileri gizli ABD doları tasarruflarını (offshore banka hesaplarında ve yastıkların altında saklı olan) beyan etmeye ikna etti. Bu şekilde, Arjantin bankalarına 19 milyar dolar getirerek döviz rezervlerini artırdı.
Tabii, geldiğinde ilk icraatlardan biri de süregelen enflasyon nedeniyle aşırı değerlenmiş olan Arjantin pezosunun değerini yüzde 160’a yakın bir oranda devalüe etmek olmuştu. (Bu devaluasyon sonucunda Aralık 2023’te enflasyon oranı aylık yüzde 25’e yükseldi.) Bu sene, gene bize benzer bir şekilde, pezoyu yönetilen kur anlayışı içerisinde devalüe etmeye devam ediyor. Sene başından beri yapılan devaluasyon oranı yaklaşık olarak yüzde 25 civarında. Aylık enflasyon ise bir süre daha yüksek gittikten sonra Mayıs ayından beri makul düzeylere geriledi. Son ekim ayı enflasyonu ise yüzde 2,7 ile bizim enflasyon düzeylerine gerilemiş gözüküyor. 2025’te enflasyonu bizden daha önce düşürürlerse şaşırmayalım.
Bu arada Milei’nin iktidara geldiğinde yüzde 126 olan politika faizini kademeli olarak, ancak nihayetinde de çok hızlı bir şekilde düşürdüğünü, ve geçen haftaki indirim ile birlikte faizin yüzde 32 seviyesine gerilediğini de belirtelim. Arjantin merkez bankası politika faizini belirlerken bariz bir şekilde aylık gerçekleşmelere ve kendi yıllık tahminlerine bakıyor. Biz ise hâlâ “yok manşet enflasyona mı bakalım, yok hanehalkı beklentilerine mi bakalım”ı tartışıyoruz.
Beklentilerin aksine şu ana kadar Milei’nin politikaları bir ölçüde başarılı olmuş gözüküyor. Ancak, gerçek anlamda başarı için Arjantin’in kapitalist sınıfının bu programa inanması ve ülke içine daha çok yatırım yaparak verimliliği, üretimi, ihracatı artırırken işsizliği azaltması gerekiyor. Aramızda çok büyük bir mesafe olmasına rağmen pek çok açıdan gene Arjantin ile benzer problemler içindeyiz. Ancak Arjantin yönetimine yeni bir kan gelmesi, ve önceki dönemde halk durumdan çok şikayetçi olduğu için bu yeni yönetimin toplumun geniş bir kesiminden destek alması sayesinde bu radikal dezenflasyonist politikalar uygulanabiliyor. İlginç olan da son bir senede manşet enflasyon yüksek kalmaya devam etmesine, ekonomi yüzde 3,5 daralmasına ve işsizlik oranlarının artmış olmasına rağmen Milei’ye halen de kamu desteğinin sürüyor olması. (Bu destek bu programdan ilk zamanlar en çok darbe görecek olan toplumun en fakir yüzde 20’lik kesiminde bile yüzde 39 civarında.)
Bizde farklı olarak ise zaten kötü duruma düşmemizin sebebi bizatihi aynı iktidar olduğu için halktan radikal bir yeniden yapılanma konusunda izin alması mümkün değildi. Onun yerine daha mutedil bir dezenflasyon politikası izlenmek durumunda kalındı. Ancak hiperenflasyon düzeylerine çıkmış bir enflasyonu mutedil politikalarla indirmek pek kolay değildir, işi uzun zamana yaymanız gerekir. Zamana yayıldıkça da programın devamlılığı konusunda soru işaretleri ve şüpheler ortaya çıkmaya başlar. Bizatihi bu gelişme bile programın sürecini uzatır. Biz bugünlerde bunu yaşıyoruz. Esasen kimse enflasyonun tekrar hız kazanacağını düşünmüyor. (Buna görünüşte beklentilerini yüksek tutan hanehalkları da dahil bence.) Ancak herkesin aklında da bu orta yol politikasının enflasyonu kronik olarak yüksek seviyelerde (25-35 bantı diyelim) tutacağı endişesi var.