Bilindiği üzere, 13 Şubat 2022 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile gıda ürünlerinde uygulanan KDV oranı %8’den %1’e indirildi. Sözlerime, yapılan düzenleme ile ilgili bir yanlış anlaşılmayı düzelterek başlamak istiyorum. Basında ve kamuoyunda, sadece temel gıda ürünlerinde oran indirimi yapıldığı gibi bir algı var. Oysaki yapılan düzenleme ile ÖTV’ye tabi olanlar hariç tüm gıda ürünlerinde KDV oranı indirildi. Örnek olarak daha önce perakende tesliminde %8 KDV oranı uygulanan; makarna, sıvı yağ, meyve ve sebzeler, bakliyat, et, süt, yumurta, yoğurt, peynir, reçel, bal, tahin, pekmez gibi temel gıda ürünlerinin yanı sıra; çay, kahve, bisküvi, çikolata, cips, gofret, kek, şekerleme, dondurma, pasta, ketçap, mayonez, salam, sucuk, fındık, fıstık, leblebi, maden suyu gibi gıda ürünlerinde de KDV oranı %1’e indirildi.
Diğer taraftan, kola, gazoz, meyve suyu, havyar, alkollü içkiler gibi ÖTV tabi ürünler ile lokanta, kafeterya, pastane, çay bahçesi, kebapçı gibi yerlerde sunulan yeme içme hizmetlerinde uygulanan KDV oranında herhangi bir indirim yapılmadı. Dolayısıyla, bu teslim ve hizmetlerde eski oranlar uygulanmaya devam edecek.
Hangi KDV oranını uygulamalıyım?
Düzenleme ile gıda ürünlerinin tesliminde uygulanacak KDV oranı ile yeme içme hizmetlerinde uygulanacak KDV oranlarının farklılaştırılması, yeme içme hizmetinin yanında perakende teslimde de bulunan karma işletmeler nezdinde, uygulanması gereken KDV oranı konusunda ciddi tereddütler oluşturdu. Peşinen söylemeliyim ki bu gayet normal bir durum. Gidenler ya da yaşayanlar bilir. İngiltere’de uzun yıllardır benzer bir uygulama mevcut. Kamu görevim sırasında yapmış olduğum ziyaretlerde uygulamayı yerinde görme ve yetkililerden bu konuda bilgi alma fırsatı bulmuştum. Uygulanacak KDV oranı; ürünün sıcak ya da soğuk olup olmaması, servis yapılıp yapılmaması, masa ve sandalyenin kullanılıp kullanılmaması, hazır paketli gıda kapsamında olup olamaması gibi birçok kritere göre farklılık göstermekteydi. Uygulamanın, normal şartlarda %0 KDV oranına tabi bir çöreğin ısıtılması halinde %20 KDV oranına tabi tutulması ya da restoranlarda servis alıp almayacağınızın sorulması ve duruma göre farklı fiyat uygulanması gibi bazen tespiti imkânsız bazen de komik diyebileceğimiz durumlara neden olduğunu hatırlıyorum.
Bizde de ayranın tostun yanında teslim edilmesi KDV oranını değiştirir mi? Fırın kafenin simit tesliminde veya külahta sunulan dondurmada hangi KDV oranını dikkate almalıyım? Mesafeli satışta, okul ve hastane kantinlerinde hangi KDV oranı uygulanacak? gibi sorular yoğun bir şekilde gündemi meşgul etmektedir.
Dolayısıyla hem vergi gelirlerini hem de vatandaşın hakkını korumak adına, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından oran konusundaki tereddütleri giderecek bir düzenlemenin yapılmasının çok faydalı olacağını düşünüyorum.
Fahiş fiyat denetiminde hangi risklerle karşılaşırım?
Fahiş fiyat artırımlarına ilişkin düzenlemelere “Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun” da yer verilmiş. Söz konusu kanunun 18’inci ve Ek 1’inci maddelerine göre;
- İşletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artışının yapılamayacağı, buna aykırı hareket edenlere ise on bin Türk lirasından yüz bin Türk lirasına kadar,
- İşletmeler tarafından piyasada darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulamayacağı, buna aykırı hareket edenlere ise yüz bin Türk lirasından iki milyon Türk lirasına kadar
idari para cezası verilebileceği hüküm altına alınmış. Gelir İdaresi Başkanlığı ve Ticaret İl Müdürlükleri tarafından yapılan denetimler sonucunda ceza kesilip kesilmeyeceğine Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu karar veriyor ve ceza kesilmeden önce firmaların savunması alınıyor.
Açıkçası, Ocak 2022 aylık enflasyonun %10’un üzerinde olduğu bir ortamda, %7 oranında KDV indiriminin fiyatlara yansıtılmadığı yönündeki bir tespitin tek başına, fahiş fiyat artışı ya da rekabeti bozucu bir hareket olarak değerlendirilmesinin güç olduğunu düşünüyorum.
Özellikle büyük işletmeler için söz konusu cezalardan ziyade, kamuoyu nezdindeki algıyı bozacak bir görüntü vermekten kaçınmalarının çok daha önemli olduğunu düşünüyorum.
Diğer taraftan, belirsizlikler sebebiyle sehven KDV oranının hatalı uygulanması sonucunda “KDV oran indiriminin fiyatlara yansıtılmaması” iddiasıyla haksız idari para cezasına maruz kalır mıyım gibi bir ciddi endişenin de sektörde oluştuğunun bilinmesinde yarar var.
KDV indirimi nedeniyle oluşacak devir KDV’yi nasıl iade alırım?
Yapılan oran indiriminin, gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin 18 KDV oranına tabi ambalaj, elektrik, doğalgaz, nakliye gibi giderleri üzerinden ödedikleri KDV’ye bir etkisi yok. Dolayısıyla hesaplanan KDV’nin %1’e indirilmesi, alımlarda ise %18 KDV uygulamasına devam edilmesi, devreden ve iade edilecek KDV tutarlarını artıracak. Yüksek faiz ve enflasyon oranları dikkate alındığında KDV iade alacağının en kısa sürede ödenmesi işletme finansmanı açsından artık ihmal edilmeyecek bir konu haline geldi.
İndirimli orana tabi işlemlere ilişkin yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen KDV tutarları, yılı içerisinde vergi ve SGK borçlarına mahsuben, takip eden yıl ise nakden veya mahsuben iade ediliyor. Konut teslimlerinde olduğu gibi yılı içerisinde nakden iadeye imkan verilmesi konusunda düzenleme yapılması gerekiyor, aksi halde yerli üretimin ithalata karşı dezavantajlı konumuna düşmesi söz konusu olacak.
Nakden veya mahsuben talep edilen indirimli oran iadeleri, vergi inceleme raporu veya YMM KDV iadesi tasdik raporuna göre yerine getirilmektedir. 2022 için yıllık 2 milyon 533 bin üzerindeki KDV iadeler için süresinde YMM Tam Tasdik sözleşmesi yapılması ve yapılan tam tasdik sözleşmelerinin Şubat/2022 sonuna kadar bildirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Süresinde tam tasdik sözleşmesi yapmayanlar 2 milyon 533 bin TL’nin üzerindeki KDV iadelerini ancak ertesi yıl Tam Tasdik Sözleşmesi yapmak suretiyle talep edebilecekler. Dolayısıyla yeni düzenleme ile yüksek tutarda KDV iadesi alacak işletmelerin bu hususa da dikkat etmelerinde fayda var.