Piyasalar ve yatırımcılar metaforları severler. Siyah kuğu, beyaz kuğu, gri gergedan metaforları son dönemlerdeki krizleri anlatmak için sıklıkla kullanıldı. Bugünlerde ise fırtına metaforlarını duymaya başladık.
Siyah kuğuyu bilmeyenimiz kalmadı. Son yılların en gözde metaforlarındandı. Gerçekleşmeden önce hiçbir belirti ya da işaret vermeyen olaylar vardır, gerçekleşme ihtimalleri çok düşüktür ya da hiç yoktur. Ama gerçekleştiklerinde muazzam bir etki yaratırlar. Hikayesi 1697 yılına; Hollandalıların 1697 yılında Avustralya’da siyah bir kuğuya rastladıkları tarihe kadar gidiyor. O ana kadar kuğuların beyaz olduğuna inanılırmış. Siyah kuğu olması imkansızmış. Hollandalılar siyah kuğuyu görünce imkansız gerçek oldu. Ve Nassim Nicholas Taleb’in “Siyah Kuğu” kitabı ile herkes bu metaforu öğrendi.
Gri Gergedan’ı bize tanıştıran ise Michele Wucker’dı. 2016’da yazdığı “The Gray Rhino” (Gri Gergedan) kitabında gerçekleşme olasılığı yüksek olan ve gerçekleştiğinde yüksek etki yapacak olan ancak ihmal edilmiş tehditler için kullandı. Siyah Kuğu varlığından haberdar olunmayan olaylar için kullanılırdı. Gri Gergedan ise varlığından haberdar olunan ancak “benim başıma gelmez” gözüyle bakılan olaylara denildi. Gri Gergedan ihmal edilmiş tehditlerin sembolüydü. Hala da öyledir.
Ardarda; hatta aynı zamanda birçok olağanüstü gelişmenin meydana gelmesi ile ise şimdi “mükemmel fırtına”dan bahsedilir oldu. Mükemmel ya da kusursuz fırtına çok nadir görülen bir meteorolojik olayı tanımlamak için kullanılır. Nadir görülen koşulların birleşimiyle şiddetlenen fırtınayı anlatır. Enerji şoku ve yüksek petrol fiyatları, pandemi kaynaklı kapanmalar, merkez bankalarının parayı sıkmaya başlamaları, Rusya-Ukrayna savaşı, tedarik zincirlerindeki aksamalar, istihdam piyasalarındaki hareketler, göçler, liderlik krizlere ve jeopolitik parçalanma küresel çapta bir mükemmel fırtınayı yarattı.
Fırtına ile ilgili bir diğer metafor ise “kasırganın gözü”dür. Kasırganın gözü meteorolojide kullanılır. Kasırga denilen hava olayı geniş alanları kapsayabilen güçlü hava sistemleridir. Yerleşim yerlerine zarar verebilecek kuvvetli rüzgarları ve fırtınaları içerir. Saatte yaklaşık 19 kilometre hızla seyreder. Kasırganın gözü ise kasırganın sakin olan merkezidir. Kasırganın merkezindeki genişliği 30-50 kilometreyi bulabilen hava sütununa denir. Burada rüzgarın hızı azdır. Gözün geçtiği yerde rüzgar ve yağmur kısa süreliğine olsa da kesilir. Ancak göz geçip gittikten sonra kasırga etkisini göstermeye devam eder.
Kasırganın gözündeki berrak gökyüzü aldatıcıdır. Eğer kasırganın gözündeyseniz zor bir durumdasınız demektir. Kötü bir dönemden geçiyorsunuz. Şu anda ortalık sakin görünüyor ama biliyorsunuz ki işler daha da kötüye gidebilir. Kasırganın gözüne denk gelenler fırtınanın bittiğini sanırlar. Tedbiri bırakır, dışarı çıkarlar. Oysa fırtına bitmemiştir. Çok kısa süre sonra tekrar gelecektir. Doğru olan tedbiri elden bırakmak değil, verilen arayı fırsat bilip tekrar etkisini gösterecek olan fırtınaya karşı tedbir almaktır.