Merkez Bankası reeskont kredisi açabilir, ama kredi açamaz. Şimdi bir basamak öteye geçiyoruz; Merkez Bankası "reeskont kredisi görünümlü kredi" açmaya hazırlanıyor
Merkez Bankası Yasası'nın, Banka'nın kredi açamayacağını düzenleyen 56'ncı maddesi değişti ya da yürürlükten kaldırıldı da haberimiz mi olmadı?
Merkez Bankası 5 Haziran'da şapkadan bir anda tavşan çıkarıverdi. "Yatırım taahhütlü avans kredisi kullandırılması" kararı alındı.
İlk anda, "Yasası buna engel, Merkez Bankası nasıl kredi kullandırabilir" diye düşünenler olduysa da açıklama metnini okuyanların yüreklerine su serpildi! Açılan tabii ki doğrudan kredi olarak görülmemeliydi, en azından "reeskont kredisi görünümlü" krediydi.
Gelin önce Merkez Bankası 5 Haziran'daki açıklamasında neler diyor, özetleyelim:
● 31 Mart 2020 tarihli basın duyurusu ile koronavirüs salgınının küresel çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye ekonomisi üstündeki olumsuz etkilerinin sınırlandırılması amacıyla 60 milyar liraya kadar TL cinsi ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi kullandırılacağı ilan edilmişti.
●Geçen dönemde işletme sermayesine yönelik kredi ihtiyacının bankacılık sistemince etkin bir şekilde karşılandığı görülmüştür. Bu nedenle TL cinsi reeskont kredileri için tahsis edilen 20 milyar liranın ülkemiz açısından kritik önemde olan selektif sektörlerdeki yatırımların desteklenmesi amacıyla daha verimli şekilde yatırım taahhütlü avans kredisi olarak kullandırılmasına karar verilmiştir.
● Krediler azami 10 yıl vadeli ve sabit faizli olarak kullandırılacaktır.
●Firma bazında kullandırılabilecek azami kredi tutarı, istisnai ve özellikli yatırım projeleri haricinde, 400 milyon TL ile sınırlı olacak, böylece imkandan çok sayıda firmanın yararlanması sağlanacaktır.
Yani 60 milyar liralık olanağın 20 milyarı şimdi başka bir amaçla kullanılacak. Ama temel bir fark var; 60 milyar lira reeskont kredisiydi, oysa bu 60 milyardan ayrılan 20 milyar pek de reeskont kredisine benzemiyor.
"Ne var bunda, Merkez Bankası illa reeskont kredisi açmak zorunda mı" diye düşünen çıkar mı bilinmez; ama Merkez Bankası reeskont kredisi açmak zorunda değil de, başka kredi "açmamak" zorunda. Yasası böyle emrediyor çünkü.
Ayrıca açıklamanın ilk cümlesinde ne deniliyor; "60 milyar liraya kadar"; dolayısıyla Merkez Bankası'nın "İşletme sermayesine dönük talepler bankalarca yeterince karşılandı, elimizde de 20 milyar lira kaldı, öyleyse bunu da 'yatırım taahhütlü avans kredisi' olarak kullandıralım" deme hakkı mı doğuyor yani?
Doğmaz! Doğmaz, çünkü Merkez Bankası'nın kredi açma olanağı yok ki...
Merkez Bankası Yasası çok açık
Merkez Bankası Yasası'nın 56'ncı maddesi tartışmaya yer vermeyecek kadar açık:
"Merkez Bankası, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarına avans veremez ve kredi açamaz, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamaz.
Banka, bu kanunla yetki verilen işlemler dışında avans veremez ve kredi açamaz, vereceği avans ve açacağı kredi teminatsız veya karşılıksız olamaz, her ne şekilde olursa olsun kefil olamaz ve doğrudan kendisi ile ilgili işlemler dışında teminat veremez."
Peki bu yapılan ne; Merkez Bankası kredi açmadı da reeskont kredisi mi açtı yani?
"Anayasayı bir kere delmekle bir şey olmaz" zihniyetiyle başladık; anayasayı, yasaları dele dele eleğe çevirdik, şimdi bir delik de Merkez Bankası Yasası'nda açılıversin bakalım.
Eğer bu reeskont kredisiyse, 31 Mart'taki ne?
Merkez Bankası 31 Mart'taki duyurusunda koronavirüsle ilgili önlemler kapsamında reeskont kredisi esaslarını özetle şöyle çizmişti:
● Mal ve hizmet ihracatçısı firmaların finansmana erişimlerini kolaylaştırmak ve istihdam sürekliliğini desteklemek amacıyla TL cinsi ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi kullandırılmasına karar verilmiştir.
● Firma bazında azami kredi tutarları KOBİ'ler için 25 milyon lira, diğer firmalar için 50 milyon lira olarak belirlenmiştir...
● Krediler azami 360 gün vadeli olacaktır.
Mart sonundan 5 Haziran'a kadar geçen sürede "küçük" değişiklikler oldu!
İlk açıklamada kredi tutarı firma başına en fazla 50 milyon lirayken şimdi 400 milyon liraya çıkarıldı; yetmedi, tutar "istisnai ve özellikli yatırım projeleri" için ucu açık hale getirildi.
Vade 360 günden bir anda 10 yıla fırlayıverdi.
Ama faizde iyileştirmeye gidilmedi! Faiz haftalık repo ihale faiz oranının 1.5 puan altında olmaya devam edecek. Yani mevcut yüzde 8.25'lik repo faizine göre yüzde 6.75.
Şimdi soralım:
● 31 Mart kararları çerçevesinde KOBİ'ler için 25, diğer firmalar için 50 milyon lira olan reeskont kredisi limiti, nasıl oldu da 400 milyona çıkarıldı ve hatta ucu açık hale getirildi?
● Vade ne oldu da bir yıldan on yıla çıkarıldı?
● Düşük tutarlı ve kısa vadeliler reeskont kredisiyse, yatırım taahhütlü avans kredisi ne? Yok avans kredisi reeskont kredisi sayılıyorsa, öncekiler neydi?
● Merkez Bankası Yasası'nın 56'ncı maddesi yürürlükten kaldırıldı ya da değiştirildi mi?