Kamu mevduat bankalarının yabancı para (döviz) net pozisyon açıklarının yasal özkaynaklarına oranı ilk kez haziran ayının son haftasında yüzde 20,7’ye yükselerek yasal limit olan 20’nin üzerine çıktı. Bu oran temmuzun ilk haftasında ise yüzde 25,6’ya yükseldi. 3 Temmuz itibarıyla kamu sermayeli mevduat bankalarının 818 milyar liralık yabancı para net varlıklarına karşılık 875 milyar liralık yükümlülüğü bulunuyor. Döviz pozisyonu açığı bir haftada 10 milyar lira (1,5 milyar dolar) artışla 57 milyar liraya ulaştı. Dolar cinsinden ifadesiyle ise 8,3 milyar… Kamunun aksine, özel ve yabancı sermayeli mevduat bankalarının ise döviz net döviz pozisyonu açıkları bulunmuyor; yani net döviz varlıkları, yükümlülüklerinin üzerinde. Oranlar, sırasıyla yüzde 6,9 ve 6,6… Ancak kamunun yüksek açığı, sektörün net pozisyonunu da negatife çekti. Döviz açığı 28,9 milyar liraya (4,2 milyar) ulaşırken açığın özkaynaklara oranı da yüzde 4,1’e yükseldi. Kamu mevduat bankalarının döviz pozisyonunun negatife dönmesinde, özellikle son dönemde kur artışını frenlemeye yönelik bu bankalardan yapılan döviz satışları etkili. Kamu bankalarının açıklarında bilanço içi rakamın büyüklüğü ise oldukça dikkat çekici. Bilanço içi döviz açığı, haziranın son haftasında 26 milyar dolara ulaşmış durumda. Bu da açığın özkaynaklara oranının yüzde 80’in üzerine çıkması anlamına geliyor. Kısmi iyileşmeyi ise ağırlığını TCMB ile swap işlemlerinin oluşturduğu bilanço dışı pozisyon sağlıyor.
17,6 milyar doları bulan bilanço dışı yabancı para pozisyonu fazlası, toplam net genel pozisyonu 8,3 milyar dolara çekiyor. Diğer yandan bankacılık sektörünün toplam bilanço dışı yabancı para varlığı da 50 milyar dolar seviyesinde. Bu rakamın 40 milyar doları aşkın bölümünü TCMB’den swap alacaklarının oluşturduğu tahmin ediliyor.
Döviz pozisyon açığının artması, kur kaynaklı olası risklerin de artması anlamına geliyor. 2001 krizi sonrasında bankacılık sektörünün risklerinin sınırlandırılmasına yönelik önlemler kapsamında, bankaların yabancı para pozisyon açıklarına limit getirilmiş, açığın özkaynaklara oranı yüzde 20 ile sınırlandırılmıştı. Yabancı para net genel pozisyon/özkaynak standart oranının azami sınırının aşılması halinde, bankalar aşımın nedenlerini BDDK’ya bildirmekle yükümlü. Haftalık oranlarda oluşabilecek aşım tutarının, izleyen iki hafta içinde giderilmesi gerekiyor. Mevzuat uyarınca bankalar, bir takvim yılı içinde haftalık oranlarda, giderilen aşımlar dahil altı defadan fazla aşım gerçekleştiremiyorlar.