Dr. Onur Yarar
İstanbul Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi
Gazeteci Kemalettin Bulamacı tavsiyede bulundu: Hocam başlığı akademik yazma, gazeteci gibi manşetleştir, aşama aşama toparlayacağız umarım. Bu hafta konum, ASEAN +3 ülkeleri ve turizm. Neden önemli? Turizm gelirlerine ihtiyacımız var, şu kadar turist geldi demek güzel ama ne para bıraktıklarını da düşünmek gerek. Kimse durduk yere para harcamaz, bunun için de neler yapılması gerektiği de ayrı bir çalışma…
TÜRSAB rakamları şunu söylüyor: 2019’da kişi başı ortalama turist geliri 666 dolar. Bu 2008, 2013-14 yıllarında 800 doların biraz üzerine çıkmış. Milliyetlere göre dağılım olmadığından, Japonca turist rehberi İlker Olcaydu’yu aradım, Japonlar ne harcıyor söyler misin dedim. Verdiği rakamlar şu şekilde: “Çoğu Japon, turu paket şeklinde satın alıyor ve 3 bin-6 bin arası dolar ödüyor. Tur esnasında alışverişler de 2 bin ila 10 bin dolar kişi başı harcama yapıyor. Tabi 100 bin dolar harcama yapanı da var ama bunlar ortalama sayılar.”
Nasıl? Aradaki fark çarpıcı değil mi?
Bir de Uzakdoğu’dan gelen yıllara göre turist sayılarına bir göz atalım. Hata yapmamak için pandemi öncesi 2018 ve 2019’u aldım:
2018’de Türkiye’ye 35 milyon, 2019’da 40 milyon turist geldiğini düşünürsek, dünya nüfusunun yaklaşık 1/3’ünün yaşadığı, tüm dünya gelirinin neredeyse yarısının oluştuğu bu coğrafyadan alabildiğimiz turist sayısı 1/40. Karşılaştırma yapacak olursak 2018 yılında İspanya’ya 550 bin, İtalya’ya sıkı durun 1milyondan fazla Japon turist gitmiş. Varlık içinde yokluk çekiyoruz…
Gelelim, geçen hafta ASEAN +3 ülkelerinde neler oldu, ekonomi ağırlıklı hap şeklinde özetleyelim:
Singapur, tüketim üzerinden alınan mal ve hizmet vergisini (GST) arttırmayı düşünüyor. Bunun nedeni ise Birleşik Arap Emirlikleri, Avustralya ile birlikte milyonerlerin taşınmak istedikleri üç ülke içine girmiş olmaları. Enflasyonun konuşulduğu bir dünya da bu fikir garip gelse de sonuçta Singapur’un kişi başına düşen milli geliri 85 bin dolarının üzerinde. Türkiye'de bu rakam uzun zamandır 10 binin altında, inmeye de devam ediyor. Singapur Dışişleri Bakanı Balakrishnan, geçen hafta Ankara'daydı, standart işbirliği açıklamaları dışında önemli bir nokta dikkatimi çekmedi. Uzakdoğu'da ilk maymun çiçeği vakası, Singapur'da 42 yaşındaki İngiliz uçuş görevlisinde görüldü. Singapur’un Para Otoritesi (MAS), Crypto.com'a ödeme hizmet sağlayıcılığı ön onayını verdi. Binance lisans alamadığı için Singapur’dan çekilmişti. AespadaSL, işcilerin taşınması ve ağır inşaat makinaları için Uber benzeri bir sistem tasarladı. 21 Haziran Uluslararası Yoga Günü, Singapur Marina çatısında, renkli görüntülerle kutlanmış oldu. Singapur kökenli neobank platformu olan Stashfin, C serisi yatırım turunda 200 milyon doları borç olarak toplam 270 milyon dolarlık yeni yatırım aldığını bildirdi. İngiltere, dünyanın en iyi üniversiteleri arasında sayılan Singapur Ulusal Üniversitesi (NUS) ve Nanyang Teknoloji Üniversitesi (NTU) mezunlarına oturma ve çalışma vizesi vereceğini açıkladı. (Bu arada bir düzeltme yapayım, geçen haftaki yazımda Singapur'un enflasyon oranını %8,6 yazmışım, doğrusu mayıs ayında çekirdek tüketici fiyatları yıllık %3,6 arttı olacaktı).
Dünya Çelik Birliği, ASEAN bölgesinin çelik talebinin Malezya, Endonezya ve Tayland'ın inşaat ve otomobil sektörü ihtiyacı nedeniyle %4,8 artacağını bildirdi. Çin'in Vietnam’a Mayıs ayında yıllık %35,32 artışla paslanmaz çelik ihraç ettiği açıklandı. Japonya`da ise ham çelik üretimi, Mayıs ayında yıllık %4,2 düşüş gösterdi.
Tayland’da ise kenevirin serbest bırakılmasında yeni düzenlemeler gelmeye başladı, 20 yaş altı gençlere ve hamilelere satış yasaklandı. Üniversite kampüslerinde ve askeriye de kullanım da engellendi. Phuket’te düzenlenen "Mind The Gap" etkinliğinde Taylandlı otel yöneticilerinin %90'nın erkek olduğu ve kadın yöneticilere karşı ayrımcılık yapıldığı ve cam tavan sendromuna takıldıkları söylendi. Bitcoin'deki kaybını karşılamak için Bangkok'da bir kuyumcuyu soyan hırsız yakalandı. Kediden insana geçen ilk COVID vakası Bangkok'da bir veteriner de çıktı. Tayland, bu yıl Malezya’dan çok daha fazla turist beklediğini açıkladı. Çin’den yeni denizaltı alma anlaşmasını, başbakan onayladı.
Türkiye’de düzenlenen ‘Kim Milyoner Olmak İster’ yarışmasında Tayland’ın başkenti Bangkok’un yerel dildeki ismi soruldu: “KrungthepmahanakhonamonrattanakosinmahintharaAyuthayaMahadilok PhopNoppharatratchathaniBuriromudomratchanivetmahasathanamonPimanavatanSathitaakkathattiyavitsanukamPrasit”. Çevreme sordum, çoğu Taylandlı bu ismi doğru tonlama ile okuyamıyor.
Vietnam'ın yeni Ankara Büyükelçisi Do Son Hai, "Birlikte çalışabilirsek, iki ülke ilişkilerinde büyük bir sıçramaya neden olabilir" dedi. Suudi Arabistan, Türkiye ile birlikte Vietnam’a da seyahat yasağını kaldırdı.
Kamboçya Başbakanı Hun Sen, görev süresi dolan ve veda ziyaretlerine başlayan Büyükelçi Ayda Ünlü'yi Sahametri Kraliyet Nişanıyla onurlandırdı. 300 kg gelen dünyanın en büyük tatlı su vatozu, bölge ülkeleri ayıran Melong nehri üzerinde Kamboçya'da yakalandı. Japonya, Çin'in Kamboçya da kuracağı donanma üstüne tepkilerini dile getirdi.
Japonya hava yolu şirketi Zipair, Rusya Ukrayna savaşında kullanıldığı için logosunda belirgin olan Z harfini yenileme kararı aldı. Japonya’nın düşen doğum oranları ve yaşlanan nüfusu en son Elon Musk'un twitterında yer aldı. Musk, “ABD doğum oranları düşmeye devam ederse sonu Japonya gibi olur” dedi. Japonya’da doğum sayısı geçen yıl 865 binin altına düşerken, 127 milyonluk nüfusun 21. yüzyıl bitmeden yarıya düşeceği tahmin ediliyor. Tuncelili Kick Boks sporcusu Erivan Barut, Japonya'da Japon rakibini yenerek alanın da şampiyon oldu.
Japon yenindeki düşük seyir, Japonya da hükümete güven tartışmalarını beraberinde getirmeye başladı. Toyota, Çin menşeili parça aksamaları nedeniyle üretim durdurma süresini uzattı, Subaru ve Daihatsu'da aynı sıkıntıları yaşamaya devam ediyor. 10 yıldır Belçika'da yaşayan ve pandemi döneminde popülerleşen Japon kadın Satoko Kishimoto, Tokyo’nun Suginami bölgesi belediye başkanlığını uzaktan kazandı. Çocuklarının okulu nedeniyle hala Tokyo'ya dönüşü netleşmedi.
Güney Kore, 2.100 dolar üzerindeki kripto para gelirinden %20 vergi almayı 2025’e erteledi. Samsung, 55 inç boyutundaki kavisli oyun monitörü Odyssey Ark'ı yaz aylarında satışa sunacağını açıkladı. Güney Kore ilk yerli roketi uzaya fırlattı. Bizler için esprilere yol açan ise, rokete Nuri (teknik ismi KSLV-II) isminin verilmesiydi. İspanyol La Casa de Papel dizisinin Kore versiyonu Netflix'de yayınlanmaya başladı, konu aynı ancak baskına uğrayan darphane Kore'de ve oyuncular çekik gözlü. Singapur’un ardından Güney Kore'de de 2 maymun çiçeği vakasına rastlandı.
Laos’a Senegal’den gönderilen kurutulmuş 844 denizatı Alman Polisi tarafından aktarma yapılan havaalanında yakalandı. Koruma altındaki denizatlarının, Uzakdoğu da cinsel gücü arttırdığına inanılıyor.
Malezya’da helal gıda pazarına yönelik Güney Koreli SPC şirketi ile ortak Berjaya Food Malaysia 31 milyon dolarlık yeni fabrika kurma kararı aldı. Jahur Bahru kentinde açılacak fabrika Haziran 2023 de tamamlanacak. Malezya hükümeti, artan fiyatlar nedeniyle dar gelirli vatandaşlarına 400 milyon dolara yakın nakit para dağıtacağı açıkladı. Malezya Sağlık Bakanı Jamaluddin, yaptığı açıklamada Aralık 2020'den bu yana ilk kez Kovid-19 nedenli ölümün gerçekleşmediğini bildirdi. Kovid nedeni ile Malezya'da toplam 35000 in üzerinde kişi hayatını kaybetti.
Endonezya, Nisan'da ertelediği kömürle çalışan elektrik santrallerine getirdiği karbon vergisini, temmuz da yürürlüğe sokacak. Almanya, Endonezya’dan 150 milyon ton kömür satın alacak. Endonezya dünyanın en büyük kömür üreticilerinden biri. Kovid-19 salgınından zarar gören küçük işletmelere yönelik yardım fonunu 7,3 milyon dolar dolandırmakla suçlanan 47 yaşındaki Japon Taniguchi Mitsuhiro Endonezya’dan sınır dışı edildi. Avrupa’ya artan kurbağa bacağı ihracatının, Endonezya, Türkiye ve Arnavutluk'ta türleri tüketme tehlikesi yarattığı belirtildi. Belçika’nın ithal ettiği kurbağa bacağının %74'ü Endonezya’dan %21'i Vietnam'dan geliyor. Kapadokya Üniversitesi, Endonezya Airlangga Üniversitesi akademik iş birliği anlaşması kapsamında Doç. Dr. Sinan Akıllı ve Doç. Dr. Halil Burak Sakal, davetli konuşmacı olarak Endonezya’da ders anlattı.
1. Dünya savaşında Japonya'ya karşı savaşırken batan ABD gemisi Filipinler de 7 km derinlikte bulundu. Şimdiye kadar bulunan en derin gemi enkazı USS Samuel B Roberts oldu. Görevini bırakacak Filipinler lideri Rodrigo Duterte'nin kızı, yeni başkan oğul Markos'un başkan yardımcısı olarak yemin etti. Geçmiş döneme ait herhangi bir dosyanın açılmayacağının göstergesi sayılır mı?
Myanmar'ın devrik lideri 77 yaşındaki Aung San Suu Çii, ev hapsinden cezaevine nakledildi. Hakkında 11 yolsuzluk dosyası bulunuyor. Myammar da darbe 1 Şubat 2021'de olmuştu. Kanada, ekonomik kriz eşiğindeki Myanmar halkına 3 yılda toplam 288 milyon dolar yardım yapacağını açıkladı. Bangladeş'te ise binlerce Arakanlı Müslüman mülteci Myanmar'a güvenle dönebilmek için gösteri yaptı.
Yine en fazla haber akışının olduğu Çin’e ilişkin geçen hafta dikkatimi çeken gelişmeler:
Alman otomobil devi BMW, Çinli otomobil üreticisi Brilliance China ortaklığında, elektrikli araç üretimini artırmak için 2,2 milyar dolarlık Çin’deki yeni fabrikasında üretime başladığını duyurdu. Çinli elektrikli otomobil üreticisi NIO'nun genel merkez binası 3. katındaki showroomunda test edilen bir araç binadan düştü, 2 çalışan öldü. Rusya, Çin’in en büyük petrol tedarikçisi oldu. Çin, Rus petrolünü indirimle alıyor, bazı kaynaklara göre bu oran %11, bir rivayete göre %30-40'lar. Çin, uzay çevresi inceleme deneyleri için "Tienşing-1" uydusunu, tarımda kullanmak üzere de 3 adet Yaogan-35 uydusunu uzaya yolladı. İngiliz The Sun gazetesinde yer alan habere göre, Çinli general ve yetkililerin katıldığı toplantıya ait olduğu iddia edilen ses kaydı sızdırıldı. Ses kaydında Tayvan'ı işgal planları konuşuldu.
TÜSİAD’da düzenlenen toplantıda, Çin’in Ankara Büyükelçisi Liu Şaobin, 5-10 Kasım tarihleri arasında Şangay’da düzenleyecek dev ithalat fuarına şirketleri davet etti. Şaobin, 1,4 milyar kişinin yaşadığı ve 400 milyonu aşkın orta gelir grubuna sahip insanın olduğu Çin pazarının önemine işaret etti. Çin, ekonomisi zorda olan Pakistan’a geçen hafta 2,3 milyar dolar kredi verdi.
Çin, çocukların PCR testi olmadan parka girmelerini yasakladı, 3 yaşındaki çocuklara test yapılması halkta hoş karşılanmadı. Çin de kan sulandırıcı ve afrodizyak olarak kullanılan, eşek derisinden elde edilen Ejiao jelatini nedeniyle Afrika da çok sayıda eşeğin öldürülerek satıldığı ortaya çıktı. Emlak devi Evergrande'in çöküşüyle barter dönemi başladı, emlakla takası olan popüler mallar ise sarımsak, tahıl ve canlı domuz.
Çin Devlet Konseyi, Hong Kong Özel İdari Bölgesi baş yöneticisi seçilen Ka-chiu'nun kabinesini onayladı. Hong Kong’un simgelerinden Jumbo Floating Restaurant’ın (Yüzen Dev Restoran) Güney Çin Denizi'nde başka bir bölgeye taşınırken olumsuz hava koşulları nedeniyle battı. Çin'in Moskova Büyükelçisi Hanhui, Çin'in yaptırımlar nedeniyle zor günler geçiren Rus havayollarına uçak parçaları tedarik etmeye hazır olduklarını söyledi.
Uzaklardan şimdilik bu kadar,
Bangkok’dan sevgi ve saygılarımla…