Son on beş yılda 2.1 trilyon lira iç borç, 876 milyar dolar da dış borç ödemesi yapıldı.
2.1 trilyon liralık iç borç ödemesi cari düzeyi gösteriyor. Bu ödeme bugünkü düzeye getirildiğinde tam 7.7 trilyon lira ediyor.
İç ve dış borç için bugünkü değerle son on beş yılda yıllık ortalama 670 milyar lira, yani aylık ortalama 56 milyar lira, bir başka ifadeyle günlük 1.9 milyar lira ödeme yapıldı.
İnsan "Ya karşı olmasaydık” diye düşünmeden edemiyor. “Ya borçlanmaya, faize karşı olmasaydık acaba nasıl bir tabloyla karşılaşırdık!”
Hazine ve Merkez Bankası verilerini bir araya getirerek on beş yılın toplam iç ve dış borç ödemesini anapara ve faiz ayrımında masaya yatırdık.
Sayıları topluca görünce insan adeta küçük dilini yutacak gibi oluyor.
On beş yılda yani 2005-2019 döneminde neler ödemişiz meğer neler...
Önce iç borç... İç borç ödemesi on beş yılda 2.1 trilyon lirayı bulmuş. Bu tutarın yaklaşık 1.5 trilyonu anapara. Faiz olarak ise 647 milyar lira ödemişiz.
İç borç için yapılan toplam ödeme 2.1 trilyon lira ama bu tutar cari düzeyi gösteriyor. Acaba 2.1 trilyonu bugünkü değere getirmek istesek nasıl bir tutarla karşılaşırız.
Bunun yolu her yıl yapılan ödemeyi o yılın ortalama kurundan dolara çevirmek ve oluşan toplam dolar tutarını son dönemdeki kurdan bu kez yeniden TL’ye çevirmek.
Karşımıza ürkütücü sayılar çıkıyor. Son beş yıldaki 2.1 trilyon liralık iç borç ödemesinin döviz karşılığı 1.1 trilyon dolar. Dikkat ediniz, trilyon dolar! (2.1 trilyon lira nasıl 1.1 trilyon dolar eder, diye düşünülebilir; ama unutmayalım 2005-2013 döneminde dolar 1.30 ile 1.90 arasında seyretti.)
1.1 trilyon doların bugünkü 6.85’lik dolar kurundan karşılığı da tam 7.7 trilyon lira.
Bölün 7.7 trilyon lirayı on beşe, her yıl için 514 milyar liralık ödeme...
Şimdi denmez mi "İyi ki borca, iyi ki faize karşıyız” diye...
Dış borçta durum
Türkiye’nin son on beş yılda kamu+özel ödediği toplam dış borç 876 milyar dolar. Bu tutarın 720 milyarı anapara, 156 milyarı faiz.
İç borç ödemesinin kaç dolara denk geldiğini bulmuş ve o dolar tutarını da bugünkü kurdan TL'ye çevirmiştik. Bu kez tersini yapalım.
Acaba dış borç ödemesinin TL karşılığı ne kadar. Her yılın ödemesini o yılın kurundan TL’ye çevirip toplamını aldığımızda on beş yıldaki dış borç ödemesi 2.3 trilyon lirayı buluyor.
On beş yılda 2.3 trilyon lira, yani her yıl ortalama 156 milyar lira.
Toplamda her yıl 670 milyar lira
Bu sayıları tekrar tekrar yazmakta, zihnimize kazımakta yarar var.
Son on beş yılda her yıl ortalama olarak iç borç için 514 milyar, dış borç için 156 milyar ödemişiz. Toplam ödeme her yıl için tam 670 milyar lira.
İç ve dış borç ödemesinin toplamını döviz olarak ifade etmek istersek on beş yıldaki toplam tutar 2 trilyon dolar, her yıla düşen ödeme ise 133 milyar dolar.
Kamu borcu düşük diye avunuyoruz
Bir dönem tüm dünyada likidite bolluğu yaşanması ve yurtdışından borçlanmanın yurtiçi borçlanmadan daha ucuz olması özel sektörü dışarıya yöneltti. Bu sayede kamu borcunun milli gelire oranı düştü. Bundan yola çıkarak “Kamu borcunun milli gelire oranının en düşük olduğu ülkelerin başında geliyoruz” diye mutlu olduk.
Özel sektörün ödeyeceği borcun da ülkeden çıkacağı ve bu durumun kurlar üstünde baskı oluşturacağı gerçeğini görmezden geldik. Ama sonra bunun sürdürülemez olduğunu görüp özel sektöre dış borçlanma konusunda bir dizi sınırlama getirdik.
Ona rağmen bu durumdayız. On beş yılda 876 milyar dolar dış borç anapara ve faizi ödedik ama bu ödemenin 323 milyar dolarını, yani yüzde 37’sini son dört yılda yaptık.
Özel sektör borçlanmasında frene basmasak acaba durumumuz ne olurdu...