Geçtiğimiz hafta açıklanan Ocak ayı dış ticaret verilerinde
- İhracatın yüzde 17,1 artışla 17,6 milyar dolar,
- İthalatın yüzde 55 artışla 28 milyar dolara ulaştığını gördük.
Yüzde 17 artan ihracatın rekor kırdığı farklı mecralarda dile getirilirken, ithalatın bunun üç katı hızla arttığı ve onun da rekor kırdığından pek bahsedilmiyor. Bu vesileyle ben hatırlatmış olayım.
Türkiye dış ticaretinde ihracat ve ithalat genellikle birbirine paralel hareket etmekle birlikte; kimi zaman ihracat, kimi zamansa ithalat daha hızlı değişim gösterir. Bu hafta açıklanan Ocak verilerinde uzun zamandır görmediğimiz bir durum var. İthalat artış hızı (yüzde 55) ve ihracat artış hızı (yüzde 17) arasındaki fark, ithalat lehine 2000 yılından bu yana en yüksek düzeyine ulaştı. Yani tam 22 yıldır ithalat ihracattan bu kadar hızlı artış göstermedi.
Peki, ne oldu da, Ocak’ta ithalat böyle yükseldi?
Bunun birden çok nedeni var. Ama içlerinde en çarpıcı olanı enerji ithalatımızdaki sıçrama.
2021’in Ocak ayında 2,6 milyar dolar olan enerji ithalatı bu sene neredeyse 9 milyar dolara ulaştı. Toplam ithalatımızın neredeyse üçte biri kadar bir tutar. Artış geçen yıla göre 6,3 milyar dolar, başka bir ifade ile yüzde 241. Bu, şu ana dek enerji ithalatımızda görülmemiş bir yükseliş. Nitekim grafikte de göreceğiniz gibi enerji ithalatı başını almış gidiyor. Yakın dönemde en son 2012’de aylık 5 milyar doların üzerine çıktıktan sonra 2-3 milyar dolar aralığına gerileyen ithalat, 2021’in ortalarından itibaren hızla tırmanmaya başladı ve bugünkü düzeyine ulaştı.
Ancak ithalattaki tırmanışın başka nedenleri de var. Aşağıda Ocak ayında en fazla ithalatı yapılan ürünleri ve bunların geçen yılın Ocak ayına göre değişimini görüyorsunuz.
| En Çok İthal Edilen Ürünler (milyon $) | Oca.21 | Oca.22 | % |
| Mineral yakıt ve yağlar | 2.625 | 8.959 | 241 |
| Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar | 2.058 | 2.441 | 19 |
| Plastikler ve mamulleri | 1.124 | 1.661 | 47,7 |
| Elektrikli makina ve cihazlar | 1.521 | 1.493 | -1,9 |
| Motorlu kara taşıtları, | 1.154 | 1.018 | -11,9 |
| Organik kimyasal ürünler | 561 | 963 | 71,4 |
| Kıymetli taşlar, kıymetli metaller | 1.502 | 744 | -50,5 |
| Alüminyum ve alüminyumdan eşya | 297 | 652 | 119,1 |
| Hububat | 290 | 484 | 67 |
Geçen yıla göre elektriksiz makinelerde 400 milyon (yüzde 19), plastikte yine 400 milyon (yüzde 47,7), organik kimyasal ürünlerde 300 milyon (yüzde 71), alüminyumda 350 milyon (yüzde 119), hububatta 200 milyon (yüzde 67) dolara yakın artış var. Bu beş ürün grubunun ithalatı artırıcı etkisi 1,5 milyar doların üzerinde.
Buna karşılık, motorlu kara taşıtları, kıymetli taş ve metaller (altın) ve elektrikli makinelerde gerileme yaşanmış. Otomotiv ve elektrikli makinelerdeki gerileme çok büyük oranda kurdaki artışın ve çip krizinin izlerini taşıyor.
Hatırlayacağınız gibi birkaç ay öncesine kadar sık sık “rekabetçi kur ile ihracat artışı” iddiaları dile getirildi. Bunu söyleyenler hala aynı görüşte mi bilemeyiz ancak; içinde bulunduğumuz konjonktürde kurun ihracatta da ithalatta da çok etkili olmadığını her yeni veride görüyoruz. Sektörel ve kısa vadeli dalgalanmalar mümkün olabilir. Fakat kur, genel olarak dış ticareti en az etkileyen faktörlerden biridir.