Ne 1994 ekonomik krizi, ne üçlü koalisyonun sonunu getiren 1999 krizi, ne 2008 ve 2009’da etkili olan küresel kriz... Hiçbiri işsizlik anlamında geçen yılla boy ölçüşemedi. 2019, işgücü istatistiklerinde geriye gidilebilen 1988’den bu yana olan dönemin, yani son otuz yılı aşkın dönemin en yüksek işsizliğinin gerçekleştiği yıl olarak kayıtlara geçti.
2019 yılında işsizlik oranı yüzde 13.7 oldu. İşsizlik daha önce en yüksek düzeye yüzde 13.1 ile 2009 yılında çıkmıştı.
“Henüz aralık verileri açıklanmadı, yıllık oran nasıl hesaplanıyor”diye düşünen çıkabilir. İşgücü istatistiklerinde yıllık veriler, çeyreklerin ortasında kalan ayların ortalaması alınarak bulunuyor. Dolayısıyla son çeyreğin ortasında kalan kasım ayının verileri de açıklandığı için yıllık ortalamayı hesaplamak artık mümkün hale geldi.
Yeni seri işgücü istatistikleri 2014 yılından bu yana olan dönemi kapsıyor. 2014 ve 2015 yıllarındaki yüzde 9.9 ve yüzde 10.3’lük oranlardan sonra üç yıl neredeyse yatay geçti. İşsizlik oranı 2016 ve 2017’de yüzde 10.9, 2018’de ise yüzde 11 oldu. Geçen yıl ise bir tırmanış ve yüzde 13.7’lik gerçekleşme...
Tahmin tutmadı
Yeni ekonomi programında geçen yılki işsizlik oranı yüzde 12.9 olarak tahmin edilmişti.
Yeni ekonomi programının açıklandığı 30 Eylül’de bu tahmini tutturmanın mümkün olmayacağı zaten belliydi.
2020-2022 dönemini kapsayan programda bu yılki işsizlik yüzde 11.8 olarak öngörülür. Söz konusu programa göre işsizlikte 2021 ve 2022 hedefleri ise yüzde 10.6 ve yüzde 9.8.
İşsizlikte bu yıl 2016, 2017 ve 2018 düzeyine bile inemeyeceğimizi kabul etmiş durumdayız. Ama en azından 2019'dan daha iyi bir yıl yaşayacağımızı öngörüyoruz.
Geçen yıl nasıl geçti?
Perşembenin gelişi misali 2019’da bizi nasıl bir eğilimin beklediği 2018’in son aylarında zaten kendini belli etmişti. İşsizlikte geçen yılların ilk aylarında rekor oranlar görüldü. 2019’un ilk çeyreği yüzde 14’ün üstünde oranlarla geçildi. Sonrasında görece bir iyileşme yaşansa da ay bazında yeni seri istatistiklerin tutulduğu 2014’ten bu yana olan dönemin en yüksek oranları oluşmaya devam etti.
Bu durumu tablomuzda somut olarak izlemek mümkün. Tablodaki sarı kutular ilgili ayın en yüksek oranına işaret ediyor ve bu kutuların hepsi 2019’da toplanmış durumda.
İşsizlikle ilgili verileri mevsimsellik etkisi nedeniyle yatay, yani önceki yılların aynı aylarıyla kıyaslamak gerekiyor. Böyle bakınca önceki yıllara göre belirgin artış olduğu ortada.
Bardağın dolu tarafını görme çabasıyla dikey, yani önceki aylara göre kıyaslama yapıldığında işsizlikte bir azalma yaşandığı tabii ki söylenebilir. Ama azalan bu işsizlik oranı bile hala geçen yılların çok üstünde bulunuyor.
Eğilim son üç ayda değişti
İşsizlikte klasik sayılabilecek bir eğri var. Mayıs ayında dip yapan işsizlik oranı daha sonra artmaya başlar. Nitekim 2014-2018 ortalamasında bunu somut olarak görüyoruz.
İşsizliğin mayıstan sonra yükselmesi biçiminde özetlenebilecek bu eğilim geçen yıl bir süre sonra değişti.
İşsizlik geçen yıl da mayıs ayında dip noktaya indi ve sonrasında artmaya başladı. Ne var ki artış eğilimi ağustostan eylüle geçişte kırıldı. Klasik eğrinin dışında bir eğilim oluşmaya başladı ve işsizlik bir önceki aya göre son üç aydır gerileme eğilimi içine girdi.
Bunun nedenlerine daha önce değindik, önümüzdeki günlerde bu konuyu yeniden ele alacağız.