Kitabı 15 milyondan fazla satan psikoloğun dediği gibi, yaşamdaki her durum insana meydan okumakta, çözülecek bir sorunla yüzleşmesine neden olmaktadır. (1) Sürekli sorun yaratan ve insanlardan çözüm üretmelerini bekleyen yaşamda, analitik, işlerin nereye doğru gittiğini anlama, değişen ortama tam zamanında uyum sağlamak için harekete geçme becerisidir. İşlerin nereye gittiğini keşfetmek, aksamaları düzelterek ve olumlu sonuçlar yaratmak istiyorsak, kurumların özgür ve analitik kültürüne sahip olması gerekir.(2)”
İnsanların deneyim ve algıları göz önüne alındığında, düşünülenden de fazla kontrole sahiptir: Sürekli tahminler yaparlar, kurgularlar ve uygularlar. Beynimiz dünyayı şekillendirirken, dünya da beynimizin yeniden şekillenmesine yardımcı olur.(3) İnsan beyni, farklı ortamlara uyum gösteren insan zihinleri oluşturmak üzere evrim geçirmiştir; sürekli hareket halinde olan, değişen, dönüşen, yeni yapılar inşa eden, yeni işlevler geliştiren ve yeni kültürler oluşturan ortamlara uyum çabalarının merkezinde beynimizin analitik yetkinliği vardır.
Ülkemizin değişik yörelerinde, değişik alanlardaki iş insanlarımıza çok basit bir test uyguluyoruz. Önce analitik becerilerimizin iş yapma bağlamı üzerinde duruyoruz. Kategorileştirmenin, belli bir amaç doğrultusunda eşdeğer görülerek gruplandırılan nesnelerin, olayların ya da eylemlerin bir derlemesi olduğunu paylaşıyoruz. Ardından da, tanımlanan analitik kategorilerinin neresinde durduklarını soruyoruz.
Analitik: 1.0
İşlerimizi, atadan, dededen gördüğümüz ve öğrendiklerimize kendi kişisel gözlemlerimizi katarak yapma aşamasıdır.
Analitik: 2.0
İşlerimizin gidişatını, işimizdeki bütün hareketlerin kayıtlarını tutarak, veriler oluşturarak, oluşumları rakamsal seriler ve görsel grafiklerle açıklayarak izlemek, alışkanlıkla iş yapma aşamasından, analizle iş yapma aşamasına geçmektir.
Analatik: 3.0
Kendi iş yerimizde ürettiğimiz ve adına “küçük veri” dediğimiz verileri; işimizle ilgili küresel ölçekte üretilen “büyük veriyle” birlikte değerlendirerek, verilerin işe yarar olanlarıyla, yararlı olmayanlarını ayıklayıp arındırmak, yani “ehlileştirerek ” değer üretimine hazır hale getirmektir.
Analitik: 4.0
Kendi “küçük verimizle” küresel ölçekteki “büyük verinin” işe yarayanlarından yeni bir “ nesne” ve yeni bir “iş yapma metodu “geliştirerek, rekabet gücümüzü korumak ve uzun dönemli geleceğini güven altına almaktır.
Analatik: 5.0
Analitik yetkinliğin ileri aşaması, yarattığımız ve yakaladığımız değerlerin ürettiği maddi ve kültürel zenginlikten bütün paydaşların hak ettiklerini almalarının yapı, işlev kültürünü yaygınlaştırmaktır.
Analitik kategorileri sözlü ve yazılı olarak katılımcılarla paylaştıktan sonra, adlarını yazmadan, küçük bir kağıda, sadece kendilerini hangi kategoriyle tanımladıklarını 1’den -5’e kadar bir sayıyla belirtmelerini istiyoruz.
İş insanlarımızın büyük bir çoğunluğu içtenlikle analitik 1.0 aşamasından analitik 2.0 aşamasına bile geçmediğini belirtiyor. Analitik 2.0 aşamasında olduğunu düşünenler, toplam katılımcıların yüzde 10’unu bile bulmuyor. Analitik 3.0 aşamasında olduklarını düşünenler oldukça sınırlı; analitik 4.0 aşamasını yakaladığını gerekçelerle ortaya koyanlar ise “istisna” oluşturuyor. Analitik 5.0 aşaması ise bütün dünya toplumları için sorun; giderek artan gelir eşitsizliği gündemdeki yerini koruyor.
Analitik yetkinliğe yatırım yaptığımızda hangi kazanımları elde edeceğimizi sorgulamak 2021 yılı hedefimiz. Öncelikle irdelemek istediğimiz konuları paylaşalım:
1. İşlerimizle ilgili sağlıklı verilere erişilebilirlik düzeyinin yükseltilmesi,
2. Durumsal farkındalık düzeyini yükselten yaratıcı yüzleşmelerin yapılması,
3. Küresel ölçekte eğilimlerin fırsat ve tehlikelerinin tanımlanması,
4. Elimizin menzilindeki olanak ve kısıtların belirlenmesi
5. Gerçekliklerimizi belirleyen zihni model varsayımlarının sorgulanması
6. Birikim ve deneyimlerimizi dönüştürecek bakış açılarımızın netleştirilmesi
7. Bilinç düzeyini yükselterek erişilebilir beklentilerin oluşturulması
8. Sürdürülebilir buluş yaratarak rekabet gücünün korunması ve geliştirilmesi
9. Geribildirim döngülerini oluşturarak ödünsüz gözetim ve denetimle verimliliklerin artırılması,
Okuyucunun da bu sorgulamaya katılması, konuyla ilgilenen insan sayısının “kritik ölçeğe” erişmesine katkı yapar. Yaratıcı yüzleşmeyle dip dalgaları, temel sorunları, çekirdek özleri arayalım; değişen dünyaya uyuma bir damlacık katkımız olur.
Kaynak:
1- Victor E. Frankl, İnsanın Anlam Arayışı, Çev. Selçuk Budak, Okuyan-Us Yyaınları, 84,bsk, İstanbul, Ekim 2020, s.1213
2- CassieKozykrov, “'Riskleri Erken Fark Etmek İçin Analitiğe Yatırım Yapın” HBR/T, Kasım 2020
3- Lisa Feldman Barret, Beynimizin Parmak İzleri, çev. Tahsin Konyalı, TİMAŞ, 2.bsk, s.222-224, İstanbul Mayıs 2019.