Geçen hafta açıklanan büyüme verilerinde genel olarak beklentilere yakın sonuçlar gördük. Tüketim öncülüğünde büyüyen ekonomiye son çeyrekte yatırımlar ve net ihracattan destek gelmedi. Verilerde dikkat çeken noktalardan biri inşaat sektörünün yüzde 14,1 daralmış olmasıydı. İnşaat sektöründe daralma sadece 2022’nin üçüncü çeyreğine has bir durum değil. Uzun yıllar boyunca inşaat öncülüğünde büyüyen ve hatta kimi zaman bu nedenle eleştirilen ekonomiye, inşaat sektörü son 17 çeyreğin 14’ünde daraldı. Başka bir ifadeyle 2018’in yazından bu yana inşaat sadece 3 çeyrek büyüme gösterebildi.
GSYH verilerinde inşaata özel bir başka değişim daha dikkati çekiyor. 2000’li yıllarda ekonominin genelindeki payı yüzde 4’ten yüzde 9’a kadar yükselen sektör, bu ağırlığını son yıllarda hızla kaybediyor. Bilmem 10-15 yıl öncesini hatırlayabilecek misiniz ama; yatırımlar hızla büyürken, bu yatırımların büyük bölümünün istenildiği/umulduğu gibi makine-teçhizat yatırımları değil, büyük oranda inşaat yatırımları olduğu dile getirilir ve tam aksinin olması gerektiği iddia edilirdi ve bu, haklı bir eleştiri idi. İşte o yıllarda Türkiye ekonomisinde inşaat sektörünün varlığı giderek büyümüş ve 2001’den 2016’ya dek GSYH içindeki payı tam iki katına çıkmıştı. 2017’den itibaren önce sektör hız kaybetmeye ve ardından daralmaya başladı. Bu süreçte inşaatın ekonomideki payı da düşüşe geçti ve 2022’nin ilk 9 ayında yüzde 4,8’e geriledi. Bu 2003’ten sonraki en düşük değer. Yani sektörün ekonomideki payı yaklaşık yirmi yıl öncesine dönmüş durumda.
İnşaat sektörü deyince pek çoğunun aklına konut inşaatı geliyor. Oysa, sektör sadece konutu değil, altyapı, yol, fabrika, işyeri, köprü vb projeleri de kapsıyor. Elbette konut, sektörün önemli bir parçasını oluşturuyor. Türkiye’de son dönemde konut fi yatlarının ve satışlarının artmış olması gerçeğini bir kenara koyalım. Aslına bakarsanız yeni inşaat başlangıçları ve yeni konut satışları önceki yılların oldukça gerisinde seyrediyor. 2011- 2022 döneminde konut satışlarında ciddi artış oldu ama bu satışların büyük bölümünü ikinci el konutlar oluşturuyordu. Ekim 2022 itibarıyla son bir yılda 1 milyon 113 bin eski konut el değiştirmişken, yeni konut satışları sadece 486 bin oldu. 2017’de yeni konut satışları 670 bine yaklaşmıştı. Yılın son çeyreğinde inşaat sektöründe daralmanın muhtemelen devam ettiğini göreceğiz. Hem fi yatlar son derece yüksek hem de kredi kullanmak son derece zor. İşte bu noktada geçen hafta konut fi yatlarına göre farklılaşan oranları konut kredi faizi uygulaması gündeme geldi. Bu uygulamanın sorunu çözeceğini söylemek mümkün olmasa da, geçici bir rahatlama sağlayacaktır. İnşaat sektöründeki büyüme sorununu, diğer taraftan ise fi yatlardaki yüksekliği çözmek için bundan daha fazlası gerekiyor.