IMF 75 yıl önce kurulurken varlık amacı “Küresel parasal işbirliğini güçlendirmek, finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdamı ve sürdürülebilir büyümeyi desteklemek ve dünyada yoksulluğu azaltmak” olarak açıklanmıştı. Ancak yıllarca finansal istikrara ve kreditörlerin alacaklarının güvenliğini sağlamaya odaklandı. En büyük hissedarı olan ABD’nin etkisinde kalmakla suçlandı. Şimdi ise dünya ciddi bir krizle karşı karşıya kurtarıcısını bekliyor. Bu kurtarıcı IMF olabilir; küresel ekonomiyi ayağa kaldırmaya liderlik yapabilir; kuruluş amacına hizmet edebilir, kaybettiği itibarını kazanabilir.
COVID-19 salgını başladıktan bu yana IMF birkaç önemli adım attı: 1) Toplam 1 trilyon dolarlık bir imkanı hizmete sunduğunu açıkladı. 2) Acilen kullandıracağı imkanı iki katına çıkardı, 100 milyar dolara yükseltti. 3) Yoksul üyelere süratle yardım etme kapasitesini güçlendirdi. 4) Döviz sıkıntısı yaşayan ülkelere yardım hattı oluşturdu.
IMF’nin 189 üyesinin 90‘ı fon kaynaklarından yararlanmak için bir şekilde başvurdu. “Madem para dağıtılıyor, varıp ben de alayım” olarak algılandı ama değil. Birçok ülkenin canı bu krizde fena yandı. Bakmayın haber bültenlerini New York, Milano ve Paris hikayelerinin kapladığına, diğerlerinde durum daha dramatik. Sağlık sistemleri ve ekonomileri daha zayıf. Fon sahipleri bu kırılgan ülkelere yatırdıkları paraları hızla çekiyorlar. Son 2 ayda gelişmekte olan ekonomilerden 100 milyar dolar çekilmiş; 2008 krizinin ilk 2 ayında çekilenin tam 3 katı. Öte yandan emtia fiyatları çöktü, birçok gelişmekte olan ülkenin geliri düştü. Kısacası durum kötü. Yıl başında IMF 160 ülkenin bu yıl büyüyeceğini tahmin ediyordu; şimdi ise 170’den fazlasının daralacağını öngörüyor. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin trilyonlarca dolarlık dış finansmana ihtiyacı olacakları bir döneme giriyoruz. IMF 1 trilyon doları harekete geçirebileceğini açıkladı ama rakam yetersiz. Kaldı ki, bu kadar parası var mı o da şüpheli. Hesaplamalara göre en fazla kullandırabileceği tutar 787 milyar.
IMF Başkanı “Bugünler için yaratıldık” diyor. Gerçekten de krizden çıkışa liderlik edecek bir kuruma ihtiyaç var. Birçok ülke borç sorunu yaşayacak. IMF borç yapılandırılmalarına önderlik edebilir; yoksulların geri ödemelerinin askıya alınmasını sağlayabilir. Krizden çıkışa finansal ve teknik destek sağlayabilir. Bunun için başta ABD olmak üzere üyelerin IMF kaynaklarının güçlendirilmesine için destek vermeleri gerekiyor. Nasıl ki merkez bankaları para basıyorsa IMF de kaydi parası olan SDR’dan daha fazla ihraç edebilir; rezervindeki altınları satabilir, tahvil çıkarabilir; ya da 11.6 trilyon dolarlık rezervin üzerinde oturan merkez bankalarının döviz sıkıntısına düşenlere sağlayacağı swap anlaşmalarını organize edebilir.