Başlıkta bir yanlışlık olduğunu düşünmeyin, yok çünkü! Evet inanılmaz ama kur korumalı mevduat için temmuzda ödenen ve bu gidişle ağustosta ödenecek olan kur farkının toplamı 411 milyar lirayı bulacak gibi görünüyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı önceki gün temmuz ayı bütçe sonuçlarını açıkladı ve bu çerçevede bütçeden temmuz ayında TL cinsi KKM hesapları için 34.5 milyar lira kur farkı ödendiği belirtildi.
Temmuzda ödenen 34.5 milyar, geçen yılın tümündeki 92.5 milyar ve bu yılın ilk altı ayındaki 25 milyarla kıyaslandığında elbette büyük bir tutar ve şimdiye kadarki aylık rekor ama biraz sonra detaylarını aktaracağım tutarların yanında hiç kalır.
TL için temmuz toplamı 72.5 milyar
Bütçeden temmuzda TL cinsi KKM için 34.5 milyar lira kur farkı ödendi ama sanılmasın ki bu tutar temmuzun tümünü kapsayan bir ödeme.
Resmi Gazete’nin 15 Temmuz tarihli sayısında yayımlanan kanunla TL cinsinden açılan KKM'deki kur farkının bu kanunun yürürlüğe girmesinden sonra Merkez Bankası tarafından ödeneceği hükme bağlanmıştı. Söz konusu kanun da yayımı tarihinde yürürlüğe girdi.
Dolayısıyla 34.5 milyar lira, temmuzun ilk yarısında yapılan ödemeyi gösteriyor. İşgünü sayısı dikkate alınarak yapılan hesaplama, temmuzun kalan döneminde Merkez Bankası’nın da TL cinsi KKM için 38 milyar lira dolayında kur farkı ödediğine işaret ediyor.
Şu durumda temmuz ayında TL cinsi hesaplar için yapılan toplam kur farkı ödemesi 72.5 milyar lirayı buluyor.
Ya DTH dönüşümlüye ödenen?
Dövizden dönüşümle açılan hesapların kur farkını zaten Merkez Bankası ödüyor. KKM verileri anlamsız şekilde karartılmış olduğu için toplam tutarın ne kadarının doğrudan TL ile, ne kadarının döviz dönüşümü yoluyla açıldığını bilmiyoruz. Ama genel kabul görmüş oran, toplamda TL cinsinin yüzde 40, DTH dönüşümlünün yüzde 60 payı olduğu yönünde.
Şimdi bu oranları 72.5 milyar liraya uygulayalım...
Düz mantık yürütüyoruz; yüzde 40 TL cinsi hesap için 72.5 milyar ödenmişse, yüzde 60 DTH dönüşümlü hesap için yaklaşık 109 milyar lira ödendiği sonucu çıkıyor. Topluyoruz iki tutarı ve 181 milyar liraya ulaşıyoruz. Bu yalnızca bir ayda, temmuz ayında yapılan toplam ödemedir.
Bankaların TL ve döviz dönüşümlü hesaplara farklı faiz uygulaması bu hesabın yanlış çıkmasına yol açabilir. Örneğin DTH dönüşümlü hesaplara yüksek faiz uygulanıyorsa Merkez Bankası’na binen kur farkı yükü daha azdır. Oysa biz orantı yoluyla gidiyoruz.
Merkez Bankası detay vermediği sürece tahminle hareket etmekten başka çaremiz de yok. Yani doğru veri için top Merkez Bankası’nda!
Ağustosun yükü 230 milyar!
Temmuz için 181 milyar lira olarak bulduğumuz kur farkı yükü ağustosta daha da ağırlaşıyor.
Bunun nedeni KKM’deki artış...
Nisan ayındaki ortalama KKM 1 trilyon 940 milyar lira dolayındaydı.
Tutar yüzde 27 artarak mayısta 2 trilyon 362 milyar liraya çıktı.
Kur farkı yükünü farklılaştıracak en önemli değişken kur artışı. Ama kur artışında oran aynı.
Dolar kuru nisandan temmuza yüzde 37 artmıştı.
Dolarda mayıstan ağustosa kadarki artış da, en azından şimdilik yüzde 37.
Niye üç aylık hesaplama yaptığımızın nedeni de belli. Bu hesapların, o da gizli tutuluyor ama hemen hemen tümünün üç ay vadeli olduğu biliniyor.
Bankaların KKM’ye uyguladıkları faiz de nisandan mayısa çok büyük fark göstermedi. En azından faiz çok yukarı çekilip kamunun yükünü hafifletecek önemli bir değişiklik yaşanmadı.
Dolayısıyla temmuzdaki 181 milyar liralık yükü, KKM tutarındaki yüzde 27’lik artış oranında büyütmek pek yanlış olmasa gerek. Bu şekilde bulacağımız tutar 230 milyar lira.
Bu da Merkez Bankası’nın ağustosta ödediği ve ödeyeceği toplam tutardır.
181+230=411
Temmuzdan 181 milyar, ağustosta tahmin edilen 230 milyar... İşte iki ayın yükü; 411 milyar lira!
Çok sayı var; özetleyelim:
Bütçeden TL cinsinden açılmış hesaplar için temmuzun ilk yarısında 34.5 milyar ödendi. Temmuzun ikinci yarısındaki ödeme de, ağustostaki ödeme de artık tümüyle Merkez Bankası’nın sırtında.
Bütçeden temmuzda yapılan ve Merkez Bankası’na devredilmemiş olsaydı temmuzun ikinci yarısında ve ağustosta yapılması gereken ödemenin toplamı 164 milyar lira. Ama ödenen 34.5 milyar. Bu sayıların söylediği şu:
■ Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçeden yalnızca iki ayda ödemesi gereken yaklaşık 130 milyar lirayı Merkez Bankası’na yıkmış oldu!
■ Böylece bütçe yalnızca temmuz ve ağustos toplamında 130 milyar daha az açık vermiş ya da fazla vermiş görünecek.
■ Merkez Bankası Hazine’ye tabii ki avans kullandırmıyor artık, o uygulama çok geride kaldı; ama bütçeden ödenecek tutarın Merkez Bankası’na aktarılması da bir anlamda kaynak kullanımı oldu. Merkez Bankası Hazine’ye “Sen ödeme, ben öderim” dedi; ya da daha doğrusu Merkez’e “Al bunu sen öde” denildi!
411-34.5=376.5
Şimdi Merkez Bankası temmuzun ikinci yarısından itibaren hem TL cinsi KKM'nin kur farkını ödüyor, hem de gerek temmuz, gerekse ağustosta DTH dönüşümlü hesaplardan kaynaklanacak kur farkını.
Yani Merkez Bankası iki ayda oluşacak 411 milyar liralık yükün, bütçeden temmuzda ödenen 34.5 milyar dışında kalan 376.5 milyarını üstlenmek durumunda kaldı.
Merkez Bankası bu parayı nasıl yaratacak dersiniz?