Dr. Y. Burak ASLANPINAR
Avukat / Uzman Arabulucu / Ph.D. (Maliye-Vergi Hukuku)
Dünya Gazetesi’nin internet sitesinde 2 Mart 2021 tarihinde yayımlanan “İhtisaslaşmış vergi ceza mahkemeleri kurulmasına yönelik öneri” başlıklı yazımızda (1) şu ifadeler yer alıyordu:
“… vergi kaçakçılığı suçlarına ve genelinde vergi suçlarına ilişkin ihtisas mahkemeleri (vergi ceza mahkemeleri) kurulmalıdır. Bu mahkemelerin; trafik mahkemeleri, icra ceza mahkemeleri ya da fikri ve sinai haklar ceza mahkemeleri gibi modellere benzer şekilde oluşturulması veya tamamen farklı bir şekilde kurulması mümkündür. Bu noktada önemli olan ve önerilen; ağırlıklı olarak vergi tekniğine yabancı ve çok farklı uyuşmazlıklara bakan genel görevli asliye ceza mahkemesi hakimleri yerine, ceza yargılaması öncesinde idari işlemlerden oluşan vergisel süreçler ve uygulamalar hakkında bilgi sahibi, uzmanlaşmış hakimlerin görev aldığı ihtisas mahkemelerinin kurulmasıdır.” (2)
İlgili yazıdaki önerilerimizden belirtilen ilk kısım, 30.11.2021 tarihli (bugünkü) Resmi Gazete’de yayımlanan vergi (ceza) ihtisas mahkemeleri kurulmasına yönelik Hakimler ve Savcılar Kurulu Kararı (HSK) ile gerçekleşti.
HSK Kararında, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'ndan kaynaklanan dava ve işlerde etkinlik ve verimliliğin artırılması ile ihtisaslaşmanın öneminin nazara alındığı belirtilerek şu şekilde bir düzenleme yapılmış:
"213 sayılı Vergi Usul Kanunu’ndan kaynaklanan ve asliye ceza mahkemesinin görev alanına giren dava ve işlere;
1. İki veya dört asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 2 numaralı,
2. Üç asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 3 numaralı,
3. Beş veya daha fazla (ondan az) asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 5 numaralı,
4. On veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 10 numaralı,
5. Yirmi veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 10 ve 11 numaralı,
6. Otuz veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 10, 11 ve 12 numaralı,
7. Kırk veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 10, 11, 12 ya da 13 numaralı,
8. Elli beş veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 ve 17 numaralı,
9. İş yoğunluğu gözetilerek; Büyükçekmece 10, 11 ve 12, Küçükçekmece 10, 12, 13 ve 14 numaralı asliye ceza mahkemelerinin bakmasına,
(Örneğin asliye ceza mahkemelerine bu kapsamda gelecek dava ve işlere;
a) Çankırı’da iki asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 2 numaralı,
b) Erzincan da üç asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 3 numaralı,
c) Kırıkkale' de sekiz asliye ceza mahkemesi bulunmasa nedeniyle 5 numaralı,
d) Malatya' da on üç asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 10 numaralı,
e) Mersin de yirmi bir asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 10 ve 11 numaralı,
f) Gaziantep'te otuz iki asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 10, 11 ve 12 numaralı,
g) İzmir'de elli iki asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 10, 11, 12 ve 13 numaralı,
h) İstanbul 'da altmış asliye ceza mahkemesi bulunması nedeniyle 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 ve 17 numaralı asliye ceza mahkemelerinin bakmasına)
Bu kapsamda görülmekte olan dava ve işlerin iş bölümüne dayanılarak mezkur mahkemelere gönderilmemesine, 15.12.2021 tarihinden itibaren gelecek yeni dava ve işlerin ise anılan ihtisas mahkemelerine tevzi edilmesine ve mahkeme puanına göre genel tevziden de iş verilmeye devam edilmesine, 25.11.2021 tarihinde karar verildi."
Yine Ankara’da da şu an yetmiş beş asliye ceza mahkemesi bulunduğu için 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 ve 17 numaralı asliye ceza mahkemeleri vergi suçlarında ihtisas mahkemeleri olacak.
Bu mahkemelere, 15.12.2021 tarihi itibariyle gelecek yeni dava ve işlerde vergi (ceza) ihtisas mahkemesi olarak görev verilecek. Daha önce görülmeye başlanmış dava ve işlerde ise önceki mahkemeler yargılamaya devam edecek.
Söz konusu 25.11.2021 tarihli ve 1227 sayılı HSK Kararı’nın yayımlandığı 30.11.2021 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan diğer HSK kararları ile; bilişim, elektronik para, idari yaptırım, finans, sendika, kamulaştırma konularında da ihtisas mahkemeleri belirlendi.
Belirtilen konularda ihtisas mahkemelerinin kurulması önemli ve olumlu bir adım. Ancak mahkemenin adının “ihtisas” olarak belirlenmesinden daha önemlisi o mahkemede “ihtisaslaşmış hakimler”in görev yapmasıdır. Vergi (ceza) ihtisas mahkemelerinde görevlendirilecek hakimlerin vergi hukukunda uzmanlaşmış kişilerden seçilmiş olması halinde, somut maddi gerçekliği araştırması gereken ceza yargılamasının daha sağlıklı ve adaletli işleyeceği açıktır1. Bu durum diğer alanlar için de geçerlidir.
Vergi kaçakçılığı suçları bakımından vakit kaybedilmeksizin yapılması gereken daha öncelikli düzenleme ise; her takvim yılı için ayrı ceza verilmesi şeklindeki bir bakıma “otomatikleşmiş” yerleşmiş yargı kararlarının oluşturduğu mağduriyeti de giderecek, adilane bir düzenleme yapılmasıdır. Bu düzenlemenin, farklı yıllarda işlenmiş vergi kaçakçılığı suçlarının zincirleme suç kapsamında değerlendirilmesi ile sınırlı kalması, cezalandırmadaki orantısızlığı tam anlamıyla gidermeyecektir.
Vergi suç ve cezalarında orantılılığı sağlamak için yapılması gereken, pek çok yabancı ülkede olduğu gibi, ölçülebilen vergi ziyaına (kaybına) göre cezaların derecelendirilmesidir. Ekonomik suçlarda, ortaya çıkan zararın ölçülebilmesinin diğer suçlara göre daha kolay olması bu uygulamayı yapabilme imkânını genişletmektedir.
Bu sistemde, öncelikle vergi suçları bakımından zarar olarak değerlendirilebilecek “vergi kaybının” belli bir seviyenin altında olması ve bu zararın karşılanması şartıyla yalnızca ekonomik ceza uygulanmalıdır. Bu sınırın geçilmesi halinde hafiften başlamak üzere vergi kaybının fazlalığıyla doğru orantılı şekilde ağırlaşacak hürriyeti bağlayıcı cezalar uygulanmalıdır (4).
(1) Y. Burak ASLANPINAR, “İhtisaslaşmış Vergi Ceza Mahkemeleri Kurulmasına Yönelik Öneri”, https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/ihtisaslasmis-vergi-ceza-mahkemeleri-kurulmasina-yonelik-oneri/612804, 02.03.2021.
(2) İhtisaslaşmış vergi ceza mahkemeleri kurulmasına yönelik daha önceki ve daha ayrıntılı önerilerimiz için ayrıca bkz. Y. Burak ASLANPINAR, TCK’nın Genel Hükümleri Çerçevesinde Vergi Kaçakçılığı Suçları, Seçkin Yayınevi, Ankara, Mart 2021; “Türk Ceza Kanunu'nun Ceza Sorumluluğunun Esaslarına İlişkin Genel Hükümleri Çerçevesinde Vergi Kaçakçılığı Suçlarının Analizi ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Ankara, Aralık 2020.
(3) Y. Burak ASLANPINAR, TCK’nın Genel Hükümleri Çerçevesinde Vergi Kaçakçılığı Suçları, Seçkin Yayınevi, Ankara, Mart 2021, s. 201
(4) Y. Burak ASLANPINAR, a.g.e., s. 181-185.