Geçtiğimiz hafta Baltık Devletleri’nin en büyük ülkesi Litvanya’yı ve akabinde Letonya’yı ziyaret etme fırsatı buldum. Bu nedenle de bu hafta Litvanya gözlemlerimi sizlerle paylaşmak istiyorum. Doğal güzellikleri, atmosferi, ihtişamlı tarihi yapılarıyla dikkat çeken ülkede son zamanlarda gündem ne yazık ki Rusya ve Beyaz Rusya tehdidi, yani güvenlik…
Litvanya 11 Mart 1990’da bağımsızlığını ilan ederek SSCB’den ayrılan ilk devlet olmuş ve Litvanya’da bulunan Rus askeri ülkeyi 1993’te terk etmiş. Akabinde Litvanya önce 2004 yılında NATO’ya, sonra da 2007’de Avrupa Birliği’ne üye olmuş.
Bildiğiniz gibi Litvanya, Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Ukrayna ve AB tarafında yer almıştı. Bunun yanında Rusya’nın kilit müttefiki Belarus yönetimine muhalif önemli isimleri de ülkesinde barındırıyor. Tüm bu süreçler halkta bir sonraki Rus hedefinin ülkeleri olup olmayacağı kaygısını uyandırıyor. Öyle ki, Rusya’nın faaliyetlerinden kaynaklanan güvenlik endişelerinden dolayı Litvanya’da Rus plakalı araçların kullanımı dahi yasaklanmış. Litvanya’nın Rusya'nın müttefiki Belarus ile sınırına bariyer kurduktan sonra, toplamda altı sınır kapısının dördünü de savaş sonrası kapatmış. Litvanya Savunma Bakanı Arvydas Anusauskas, Rusya'nın saldırgan politikasının kendileri için en büyük tehdit olduğunu ve her şeye hazır olmaları gerektiğini söylüyor.
Almanya ilk defa ülke dışında askeri üssü Litvanya’da kuruyor
Hatırlayacağınız üzere Litvanya, bu süreçte Almanya ile de çeşitli güvenlik anlaşmaları imzalamıştı. Bu anlaşmalarla birlikte Almaya, II. Dünya Savaşı’ndan sonra ilk kez kendi ülkesi dışında Litvanya’da kalıcı bir birlik oluşturuyor. Almanya 2025'ten itibaren Litvanya'da yaklaşık 5 bin asker konuşlandıracak ve Litvanya’da Alman askerleri için kışlalar ve konutlar inşa edilecek.
Litvanya’da cari gelişmeleri anlattıktan sonra gelin Litvanya’ya genel olarak bir bakalım. Litvanya, Estonya ve Letonya’yla beraber bir Baltık ülkesi. Yaklaşık 2,8 milyon nüfusuyla Baltık ülkeleri’nin içinde en kalabalık ve ekonomik olarak en büyük ülke konumunda.
Litvanya deyince akla ilk gelen konular basketbol, kehribar taşı ve yazılım sektörü geliyor diyebiliriz. Türk Hava Yolları’nın Litvanya’nın başkenti Vilnius’a her gün direkt uçuşu var ve bu uçuş yaklaşık 3 saat sürüyor. Litvanya’ya Schengen vizesiyle giriş yapabiliyorsunuz. Giriş yaparken dönüş biletinizi ve otel rezervasyonunuzu yanında bulundurmanızı tavsiye ederim.
Litvanya genel olarak güvenli bir ülke. Yanımda numune çantalarım olduğundan ve farklı şehirleri ziyaret edeceğimden dolayı ben araç kiralamayı tercih ettim. Araç kiralamak isterseniz kiraladığınız acenteye bilgi vererek aracınızla Letonya ve Estonya’ya da seyahat edebilirsiniz. Trafik cezaları yüksek olduğundan araç kullanırken dikkatli olmanızı ve özellikle cep telefonu kullanmamanızı öneririm. Taksi kullanacaklar dikkat! Ne yazık ki gelişmiş bir ülke olan Litvanya’da da taksicilere dikkat etmeniz gerekiyor. Cep telefonu uygulamanız varsa uygulama vasıtasıyla araç çağırmayı tercih edebilirsiniz.
Başkenti Vilnius. Diğer önemli şehirleri Kaunas, Klaipeda, Siauliai ve Panavezys. Ticaret her ne kadar Vilnius’da dönse de, sektörünüze göre farklı şehirlerde de müşterileriniz olabilir.
Litvanya 2004 yılında AB üyesi olmuş ve 2015 yılında para birimi olarak Euro’ya geçmiş. Ancak Euro para birimine geçtikten sonra ülkede enflasyon görülmüş ve alım gücü azalmış. Konuşulan dil Litvanca. Size tavsiyem Litvanyalılara “diliniz Rusçaya benziyor’’ gibi söylemlerde bulunmayın. Kendilerinin Ruslara ve dillerinin Rusçaya benzetilmesini istemiyorlar.
Nüfus artmıyor, azalıyor
Demografik yapısına bakacak olursak; her geçen yıl nüfusu azalmakta olan ülkelerden biri olan Litvanya’nın nüfusu yaklaşık 2,8 milyon. Litvanya için artık “yaşlanan nüfus’’ yerine “azalan nüfus’’ kavramını kullanmak daha yerinde olabilir.
2022 yılında 22 bin 68 canlı doğum gerçekleşirken 42 bin 884 ölüm yaşanmış. Yani ülkede negatif doğal nüfus artışı söz konusu, Litvanya nüfusunun 2028 yılında da yaklaşık 2,67 milyon kişi olacağı tahmin ediliyor.
2023 verilerine göre Litvanya’da yaşayan nüfusun sadece %14,9’u 0-14 yaş aralığında. 15-64 yaş grubu ise toplam nüfusun %65’ini oluşturuyor. 65 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfustaki payıysa %20.
Litvanya’yla ilgili araştırma yaptığınızda kadın nüfusunun çok yoğun olduğuyla ilgili aşırı yorumlara rastlayabilirsiniz. Evet, kadınlar erkek berberlerinden otobüs şoförlüğüne çalışma hayatının her yanında olsa da resmi istatistikler bu aşırı yorumları doğrulamıyor. 2023 yılı rakamlarına göre nüfusun %53,2’si kadınlardan, %46,8’i erkeklerden oluşuyor.
Ülkenin %85,1 i Litvanyalılardan oluşuyor. Litvanya’daki en büyük azınlık grupsa Lehler. Lehler nüfusun %6,6’sını oluşturuyor. Ülkedeki diğer azınlık gruplarsa %5,1 ile Ruslar, %1 ile Beyaz Ruslar, %0,5 ile Ukraynalılar. Nüfusun %74’ü Katolik, %4’ü ise Ortodoks…
Litvanya ekonomisi Baltık ekonomilerinin en büyüğü
2022 yılı itibarı ile ülke GSYİH ’sının %3,3’ü tarım, %28,5’i sanayi, %68,3’ü hizmet sektörlerinden oluşmakta. Gördüğünüz üzere gelişmiş bir hizmet sektörüne sahip olan Litvanya için gelişmiş bir sanayiden bahsedemesek de ihracat odaklı bir üretimi olduğunu söyleyebiliriz.
Dünyanın en büyük beşinci IKEA tedarikçisi
Sanayi sektörüne baktığımızda mobilya, gıda, tekstil, petrol arıtma sektörlerinin Litvanya’daki başlıca sanayi kolları olduğunu görüyoruz. Ahşap işleme ve mobilya sektörü ülkenin geleneksel sektörlerinden biri. Litvanya’da hediyelik eşya satan mağazaları ziyaret ettiğinizde ahşaptan mamul eşyaları göreceksiniz.
Litvanya’da mobilya sektörü GSYİH’nin yaklaşık %2,5'ini oluşturmakla beraber ülkedeki toplam istihdamın %3,1'ini istihdam etmekte. Litvanyalı mobilya üreticileri ürettikleri ürünlerin büyük kısmını ihraç ediyorlar. Öyle ki küçük bir ülke olan Litvanya, dünyanın en büyük beşinci IKEA tedarikçisi konumunda.
Avrupa’nın en hızlı büyüyen start-up ekosistemlerinden biri
Ülkede bahse değer diğer önemli sektör bilişim sektörü. Litvanya’da yazılım konusunda iyi bir ekosistemin yaratıldığını söyleyebiliriz. Yazılım mühendisliği, finansal teknoloji, oyun yazılımı, siber güvenlik gibi konularda gelişmiş bir ülke konumunda.
Mesela Litvanya Avrupa'daki en büyük 2. fintech merkezi haline gelmiş. Öyle ki Kıta Avrupa’sında bankacılık ve finans alanında yeni uygulamaların çoğunun Litvanyalı yazılımcılara ait olduğu söyleniyor.
Ortaya koydukları başarılı stratejiyle beraber, ülkede start-up'ların sayısı son on yılda iki katından fazla artarak 1.000'e ulaşmış ve Avrupa’nın en hızlı büyüyen start-up ekosistemlerinden biri konumuna gelmeyi başarmış. Hali hazırda Uber, Oracle, Microsoft, Space X, Revolut, Western Union gibi şirketlerin Litvanya’da ofisleri bulunuyormuş.
Litvanya dijital kaslarını daha da çok güçlendirmek amacıyla ülke dışından da yetenek sahibi gençleri ülkesine çekmeye çalışıyor. 2017 yılında uygulamaya koydukları Startup Visa programıyla girişimcilere başlangıçta bir yıl, akabinde beş yıla varan sürede oturma izni veriyorlar.
Litvanya’da üretilen başlıca tarım ve hayvancılık ürünleri buğday, süt, şeker pancarı, kolza, arpa, tritikale, patates, yulaf, bezelye ve fasulye olarak sayılabilir.
Euro’ya geçiş sonrası satın alma gücünün zayıflaması, bu nedenle AB ülkelerine verilen genç yaşlardaki göç ve doğum oranının ölüm oranından düşük olması ülkenin demografik yapısında bozulmalara neden olmuş. Bunun önüne geçebilmek için son yıllarda düzenli olarak asgari ücrette iyileştirmeler yapılmış.
AB ülkeleri ve Rusya ile güçlü ticari bağları var
Litvanya’nın dış ticaretine baktığımızda AB ülkeleri ve Rusya ile güçlü ticari bağları bulunduğunu görüyoruz. Litvanya’nın ihracatı 2023 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık %8.3 azalarak 43,6 milyar dolara, ithalatıysa yaklaşık %12 azalarak 48.4 milyar dolara gerilemiş. Ülkenin dış ticaret hacmi ağırlıklı olarak petrol ve türevi ürünler kaynaklı olarak %10 azalarak 91 milyar dolar olarak gerçekleşmiş.
Litvanya’nın ihracatındaki en büyük partneri %10.8’lik pay ve 4.6 milyar dolar ile Letonya. Letonya’nın ardından sırayla Polonya, Almanya, Hollanda, Estonya, Rusya, ABD, Belarus, İsveç ve İngiltere önemli ihracat pazarları olarak sayılabilir.
İhracatında başlıca ürün grupları; mineral yakıtlar, yağlar, mobilyalar, aydınlatma cihazları ve prefabrik yapılar, motorlu kara taşıtları, plastikler ve mamulleri, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, elektrikli makine ve cihazlar, ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü, muhtelif kimyasal maddeler, gübreler, hububattır.
Litvanya’nın en çok ithalat yaptığı ülkelere baktığımızdaysa; ilk sırayı 6,7 milyar dolar ve %14 pay ile Almanya alıyor. Almanya’nın ardından sırayla Polonya, Letonya, ABD, Hollanda, Norveç, Suudi Arabistan, İsveç, İtalya ve Estonya gelmekte.
Litvanya’nın ithalatında başlıca ürün gruplarıysa; mineral yakıtlar, yağlar, motorlu kara taşıtları, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, elektrikli makine ve cihazlar, plastikler ve mamulleri, eczacılık ürünleri, demir ve çelik, organik kimyasallar, ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü, demir veya çelikten eşyalar olarak sıralanmakta.
Litvanya, Türkiye'nin de bulunduğu sekiz ülkeyi ticarette ve yatırımda öncelikli ülkeler arasına aldı. Ticaret pazarlarının çeşitlenmesi, dış ekonomik politikalardaki değişiklikler, uluslararası ticaretin durumu, tedarik zincirlerindeki değişiklikler nedeniyle Vietnam, Avustralya, Endonezya, Malezya, Hindistan, Nijerya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Türkiye Litvanyalı firmalar için ticarette öncelikli ülkeler olarak belirlenmiş.
Kaynak:
T.C. Ticaret Bakanlığı
T.C. Vilnius Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Trademap
İhracatçı firmalarımızın çoğunun Baltık ve İskandinav ülkelerini iyi bilmediğini söylersem abartılı bir yorum yapmış olmam diye düşünüyorum. Bunu Litvanya ve Estonya programında yapmış olduğum pazar ziyaretlerinde de gördüm. Kendi sektörümde market raflarını Alman ve Polonyalı firmaların domine ettiği gözlemledim. Hatta birçok Türk markası ürünün Çek, Polonyalı ve Alman firmalarla pazara girdiğini gördüm.
Litvanya’nın ithalatından 535 milyon dolarla %1’lik pay ile 22. sırada yer alıyoruz. Bizim ihracatımızdaysa Litvanya’nın payı binde iki oranında. Hâlbuki üç saatlik mesafemizde olan Baltıklarda nüfus yaklaşık 6 milyon. Bu pazarı daha iyi değerlendirebileceğimizi düşünüyorum.
Yine 2023 yılı verilerine göre, Litvanya’ya olan ihracatımız 2022/23 döneminde %8.6 azalışla 511 milyon dolara gerilemiş, ithalatımızın ise %19 azalarak 525 milyon dolar olarak gerçekleşmiş. Aynı yıl Litvanya ile ticaretimizde 14 milyon dolar dış ticaret açığı verdiğimizi görüyoruz.
2023 yılında Litvanya’ya olan ihracatımızda başlıca ürün grupları; mineral yakıtlar, yağlar, elektrikli makina ve cihazlar, motorlu kara taşıtları, demir veya çelikten eşya, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, plastikler ve mamulleri, uçucu yağlar ve kozmetikler, alüminyum ve alüminyumdan eşya ile eczacılık ürünleri olarak sayılabilir.
Ülkemizin Litvanya’dan ithalatında başlıca ürün gruplarıysa; demir ve çelik, mineral yakıtlar ve yağlar, elektrikli makina ve cihazlar, vatka, keçe, dokunmamış kumaş, özel iplikler, mobilyalar, motorlu kara taşıtları olarak öne çıkmakta.
Gelin bir de “en” ler ile Litvanya’ya bir bakalım. Litvanya, 2023 yılı itibarı ile 196 ülke arasında dünyanın 80. büyük ekonomisi olup 28 bin 482 ABD Doları’na ulaşan kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 43. sırada yer alıyor. İş yapma kolaylığı açısından Litvanya, dünyada 190 ülke arasında 11., İnsani Gelişmişlik Endeksi’ne göre dünyada 191 ülke arasında 35., Ekonomik Serbestlik Endeksi’ne göre 176 ülke arasında 20., Küresel Rekabetçilik açısından 141 ülke arasında 39. sırada.
Gördüğüm kadarıyla Baltık ülkelerinin kendi aralarında ticareti gelişmiş. Eğer Litvanya’da müşteriniz varsa muhtemelen ürünleriniz Letonya ve Estonya pazarına da girmiş olabilir. Birçok zincir marketin bu üç ülkede de şubeleri bulunuyor.
Ülkeye ilk girişten itibaren Litvanyalıların “mesafeli’’ insanlar olduğuna dair bir ön yargıya kapılıyorsunuz. Fakat sizi tanıdıkça ilişkilerdeki sıcaklık gelişiyor.
Ülkeye gitmeden önce randevularınızı almanızı ve zamanında toplantıya katılmanızı tavsiye ederim. Toplantılar çoğunlukla resmi bir havada geçiyor. İş görüşmelerinde de Litvanyalıların resmi bir yaklaşım tercih ettiğini görüyorsunuz. Görüşme boyunca sakin ve mesafeli bir tavır takınıyorlar. Muhtemelen kültürel kodlarının bir tezahürü.
Ziyaretinizde ülkemizden götüreceğiniz, abartılı olmaya küçük bir hediye vermeniz iyi olabilir. Malum insanın gönlüne dokunmak her zaman iyidir.
- Yazımın da başında belirttiğim gibi iki ülke arasında çok büyük mesafe olmamasına karşın Litvanya iş adamlarımızca fazlaca bilinen ve potansiyeli değerlendirilen bir pazar değil. Öncelikle sadece pazarı görmek için dahi olsa ülkeyi ziyaret etmek gerekiyor.
- Pazarı gittik gördük, bir de elimizde bazı metrikler olmalı ki pazara ilişkin planlamamızı yapabilelim. Hep söylediğimiz pazar raporları hazırlamamız gerekiyor. Ticaret Bakanlığımız ve Litvanya’daki Ticaret Müşavirliğimiz güzel bir genel rapor hazırlamışlar. Ancak bize daha çok gereken sektörel hatta alt sektörlere yönelik raporlar. Bunun için de ihracatçı birliklerimiz ve sivil toplum kuruluşlarımıza iş düşüyor. Örnek vermem gerekirse yazıyı hazırlarken sektörüm olmasa da örme giyim eşyası ile ilgili bir rakama rastladım. Litvanya’nın 2023 yılında 378 milyon dolarlık örme giyim eşyası ithalatı bulunurken Türkiye’den ithalatı 4,3 milyon dolar ile sınırlı kalmış. Demek ki bize sadece tekstil de değil Litvanya örme giyim eşyası pazarına ilişkin bir araştırma da gerekli.
- Litvanya pazarında uluslararası fuarlar uluslararası özelliğinde olmadığından pazara farklı giriş aksiyonları, örneğin heyetler kullanılabilir. Burada da olabildiğince homojen ve sektörleri temsile uygun büyüklükte organizasyonların planlanması ve sadece vur-kaç şeklinde değil süreklilik içeren bir yapı kurgulanmalı; her yıl, her iki yılda bir gibi.