Kentin gürültüsünden, trafiğinden, stresinden uzaklaşmak, toprakla uğraşmak, kendi sebzesini, meyvesini yetiştirmek isteyenler için hobi bahçeciliği önemli bir fırsat olarak görülüyor. Sadece İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa gibi büyük kentlerin etrafında değil, tarımla iç içe olan Konya, Adana, Mersin, Çorum, Erzurum gibi hemen her ilde hobi bahçeleri kuruluyor.
Koronavirüsle birlikte tarıma olan ilgi, müstakil bahçeli evlere talep artınca, hobi bahçeciliği deyim yerindeyse patladı. Yazlık ev alamayanlar için ise, daha uygun fiyatlı hobi bahçesi bir alternatif olarak ön plana çıktı. Yoğun taleple birlikte verimli tarım arazilerine, ovalara, yılda üç ürün alınan tarlalara bile hobi bahçesi kurulmaya başlandı. Hobi bahçeleri ile ilgili yasal bir düzenleme yok. Hükümet, yerel yönetimler uzun süre bu yapılaşmaya göz yumdu. Bazı yerlerde belediyeler hobi bahçelerinin kurulmasına öncülük etti. İmara aykırı yapılan hobi bahçelerinin bir bölümü imar barışı çerçevesinde yasal hale getirildi. Gelinen noktada, hobi bahçeleri hobi olmaktan çıktı, tarımsal üretimi tehdit eder boyuta ulaştı. Tarım ve Orman Bakanlığı ciddi cezalar kesmeye başladı. Bakan Bekir Pakdemirli hobi bahçesi alanları ve alacak olanları uyardı. Bu konuda bir yasa tasarısı hazırlanıyor. Tarım alanlarına kurulan ve yasalara uygun olmayan hobi bahçelerinin yıkılması gündemde. Tarım il müdürlükleri ciddi cezalar kesmeye başladı. Hobi bahçesi yaptıran için de, satın alan için de, tarımsal üretim için hobi olmaktan çıkıp fobiye dönüştü. Herkes endişeli.
Almanya’da 19. yüzyılda başladı
Hobi bahçeciliğinin başlangıcı 19. yüzyılın ortasına kadar uzanıyor. Alman Doktor Daniel Schreber’in çocuklara oyun alanı oluşturma girişimiyle başlattığı çalışmalar zamanla hobi bahçeciliğine dönüştü. Bu nedenle Almanya’da “Schrebergarten” olarak adlandırılıyor. Bugün Almanya’da yaklaşık 1 milyon 400 binden fazla hobi bahçesi olduğu tahmin ediliyor.
Almanya’daki hobi bahçeciliği ile ilgili, Federal Küçük Bahçe Yasası var. Ayrıca her eyalette, şehirde hobi bahçeleri ile ilgili dermekler ve bu derneklerin oluşturduğu ülke genelinde 19 hobi bahçeciliği federasyonu var. Bu ülkedeki hobi bahçeleri tarım arazilerine kurulmuyor. Büyük bölümü şehir içinde. Şehrin en yeşil alanları olarak görülüyor. Belediyelere, kiliseye veya az sayıda da olsa özel arsalara kurulan bahçelerin yasası, tüzüğü var. Bu bahçelerde mülkiyet satışı yok, hisse devri yapılıyor. Bahçesini, hissesini devretmek isteyen üye olduğu bahçenin derneğine bildiriyor. Dernek devir işlemlerini organize ediyor. Kimin alacağına dermek yönetimi karar veriyor. Şehir şebekesinden su ve elektrik bağlanıyor. İklime göre Kasım-Mart döneminde suları kesiliyor. Almanya’daki hobi bahçelerinde sadece kendi ihtiyacı için meyve ve sebze üretimi yapılmasına izin veriliyor. Ticari üretim yasak. Bahçenin belli oranında meyve, belli oranda sebze ve yeşil alan bulundurma zorunluluğu var. Hepsini meyve veya sebze alanı olarak kullanamıyorsunuz. Zirai ilaç kullanımı yasak. Çevre ve doğaya zarar verecek hiç bir faaliyete izin verilmiyor. Sürekli ikametgâh olarak kullanılması yasak. Ancak belli dönemlerde yorgunluk atmak için kalınabilir. Mangal serbest.
Hobi bahçesi sahipleri için düzenli seminerler yapılıyor. Üretimle ilgili, bahçe bakımı, kompost üretimi gibi konularda eğitim veriliyor.
Türkiye’de yatırım amaçlı ve emlakçılar yönlendiriyor
Türkiye’de hobi bahçeleri ile ilgili yasal bir düzenleme yok. Bazı yerlerde belediyeler tarafından kurulsa da daha çok emlakçılar tarafından kuruluyor. Satışı ve pazarlanması bir emlak faaliyeti olarak sürdürülüyor. Hobi bahçelerinin kurulduğu alan birçok yerde birinci sınıf tarım arazisi. Yapılaşmanın yasak olduğu alanlar. Bu nedenle imar barışından yararlanan çok sayıda hobi bahçesi var.
Özetle, Almanya’daki hobi bahçeciliği ile Türkiye’deki uygulama her açıdan çok farklı. Türkiye’de hobi bahçeciliği giderek bir fobiye dönüşüyor. Yarın ki yazımızda bu konuda hazırlanan yasa taslağının ayrıntılarına, Tarım ve Orman Bakanlığının bu konudaki çalışmalarına ve uyarılarına yer vereceğiz.
BARAKALAR İÇİN RUHSAT ŞART, TRAFİĞE KAYITLI OLANLAR SERBEST
Avukat dostum Mehmet Egemen’e hobi bahçeleri ile ilgili yasal durumu sorunca şu değerlendirmeyi yaptı:
1- “Hobi bahçeleri” olarak tabir edilen yerlerin hukuki durumunun ne olduğunu ve hangi şartlara tabi olduğunu tespit edebilmek için;
- 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
- 3194 sayılı İmar Kanunu
- Köy Yerleşik Alanı ve Plansız Alanlar Tip İmar Yönetmeliği
- Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde ve Dışında Planı Bulunmayan Alanlarda
Uygulanacak İmar Yönetmeliğine bakmak gerekir.
2- “Hobi bahçeleri” olarak tabir edilen yerler ülkemizde genelde, köy yerleşik sınırları içerisinde olmayan tarla üzerinde görülmektedir. Yasalarımıza göre köy yerleşik sınırları içerisinde yer almayan tarla imara açık değildir. Ancak bazı şartlar altında köy yerleşik alanı dışındaki tarla üzerinde ruhsat alınmak suretiyle bir yapı yapılması mümkün olur.
3- Köy yerleşik sınırları içerisinde yer alan tarla üzerinde ise sadece köy nüfusuna kayıtlı ve köyde sürekli oturanlar, konut ile tarım ve hayvancılık amaçlı yapılar yapabilir; bu yapılar izne tabi değildir. Ancak, yapının fen ve sağlık kurallarına uygun olması ve köy ihtiyar heyetinden izin alınması şarttır.
4- Köy yerleşik sınırları içerisinde yer almayan tarla üzerine yapılacak baraka, kulübe, konteyner, prefabrik ev, depo, ahır, kümes, çardak, sabit karavan gibi her türlü yapı için ruhsat şarttır. Ruhsata tabi olmayacak tek şey Trafik Sicilinde kaydı (yani plakası) bulunan çekme karavan, dorse, romörk gibi araçtır. Ancak bu araçlar “taşınır” olarak kabul edilir ve tarla üzerinde amacına uygun bulunabilir.
5- Köy yerleşik sınırları içerisinde yer almayan tarla üzerinde özel imar şartları yerine getirilmesi halinde ufak yapılara izin verilmektedir. Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde ve Dışında Planı Bulunmayan Alanlarda Uygulanacak İmar Yönetmeliği hükümleri uyarınca bu özel şartlar şunlardır: Taban alanı katsayısı yüzde 5’tir. Yani yapının alanı parsel alanının yüzde 5’inden fazla olamaz. Yapının alanı 250 metrekareden ve yüksekliği de 6,50 metreden fazla olamaz. Yapı 2 kattan fazla olamaz. Üzerine yapı yapılacak parselin kadastral yola cephesi olması gerekir.
6- Bu şartları taşıyan yapılara, köy yerleşik sınırları içerisinde yer almayan tarla üzerinde bulunsa da imar izni verilir. Yapılması beklenen mevzuat değişikliği bu yönetmelikte olabilir. Fakat tarlasında üretim yapan kişinin yukarıdaki şartlarda bir yapı yapabilmesi üretim için zorunlu olabilir. Aslında sorun mevzuat hükümlerin kendisinde değil, mevzuata uygun olmadan ve izin alınmadan “hobi bahçesi” adı altındaki yapıların her yerde çoğalmasına göz yumulmasıdır.