Fark ettiniz mi bilmiyorum, yaz geldi mi televizyon programları yazlık beldelerden sunulmaya başlanır. Ben de sizlere “Diyar Diyar UFRS” diyerek yurdun farklı noktalarından, farklı konularda sesleneceğim. İlk durağımız şirin bir sahil kasabamız. Otele giriş yapmaya çalışan Haşmettin Ailesi ve resepsiyon görevlisi Ali Bey arasındaki “Elektronik para transferi yoluyla yapılan ödemelerin, işletme hesabına ne zaman nakit olarak kaydedileceği” tartışmasına kulak kabartıyoruz.
Haşmet Bey tüm ailesi ve haşmetiyle otelin kapısında dikilmiş, kendilerini içeri almak istemeyen görevliye çıkışıyordu: “Otelinizin internetten 5 günlük tatil paketini gördüm beğendim. Bugün de yolda gelirken elektronik para transferiyle şirket hesabınıza ödemeyi gönderdim. Ne demek sizin raporlama döneminiz bugünmüş de, para henüz banka hesabınıza geçmediği için “nakit” değil, “ticari alacak” yazmak zorunda kalacakmışsınız da, şirket politikası gereği nakit çalışıyormuşsunuz da… Kardeşim siz hangi devirde yaşıyorsunuz?”
“Müşteri her zaman haklıdır.” mottosunu benimsemekle birlikte, UFRS kurdu Ali’nin de bir bildiği vardı. IFRS IC (UFRS Yorum Komitesi), “Finansal varlıkların tahsilatı için elektronik transfer yoluyla alınan nakit” (Cash received via electronic transfer as settlement for a financial asset) konusunu 2021 Ekim ayından beri tartışıyordu ve nihai kararını 14 Haziran 2022 tarihli toplantısında vermiş gözüküyordu. Resepsiyon görevlisi Ali ile Haşmet Bey arasındaki tartışmayı ve komitenin kararını daha iyi anlamak için olayların biraz daha detaylarına bakalım.
Dünyadaki genel uygulamalarda, elektronik transfer sistemi kullanılarak yapılan ödemelerde ödemenin karşı tarafın hesabına geçmesi 3 iş günü sürmektedir. Örneğin, şirketinizin ara dönem raporlama tarihi 30.06.2022 olsun. Müşteriniz size olan borcunu ödemek üzere 30.06.2022 tarihinde (birinci gün) elektronik transfer emrini verdiyse, para ikinci gün, yani 1.07.2022 tarihinde halen yolda olacak (cash-in-transit) ve üçüncü gün, 2.07.2022 tarihinde şirketinizin bankada hesabına geçecektir.
Bu durumda, 30.06.2022 tarihli bilançonuzda, müşterinizden hala “alacaklı” mısınız; yoksa, para nasıl olsa yolda deyip, “nakit” mi yazacaksınız?
Başka bir deyişle, ticari alacakları finansal tablo dışına bırakmak (derecognition of financial asset) ve tahsil edilen tutara nakit diyebilmek için işlemin başlatıldığı (initiation date) ve raporlama tarihi olan 30 Haziran tarihini mi dikkate almalıyım, yoksa transferin tamamlanıp bankadaki hesabıma girdiği raporlama tarihinden sonra olan 2 Temmuz tarihini (settlement date) mi?
Türkiye’de işlem yapıyor olsaydık, elektronik ödeme sistemleriyle para, hesabınıza aynı gün, hadi bilemediniz ertesi gün içinde yattığı için, Ali’nin boş yere tantana çıkardığını söylerdik. Ancak global dünyada elektronik işlemlerle yapılan ödemelerin 3 gün sonra banka hesabınıza geçtiğini hesaba katarsak, 30.06.2022 tarihli bilançonuzda bu işlem ticari alacak mı yoksa nakit mi sorusu hala bakidir.
UFRS kurdu Ali, kararını vermek için komitenin yorumlarını incelemeye başlamış. Komite notlarında, ticari alacakların finansal tablo dışına çıkarılması UFRS 9, Finansal Araçlar Standardı paragraf 3.2.3 uyarınca ancak finansal varlığın sözleşmeden kaynaklanan nakit akışlarına ilişkin haklarının sona ermesi durumunda mümkün olduğu yazmaktadır. Dolayısıyla, hangi tarihte hakların sona erip ermediğinin cevabı ise ilgili kanun, mevzuat ve para transfer sisteminin özelliklerine göre değişebilecektir.
Ali, transferle banka hesabına gelen paranın ne zaman “nakit” sayılabileceği konusundan da bahsetmişler mi diye komite notlarına baktığında, şöyle bir cevapla karşılaştı: Komite, bu konunun UFRS 9 paragraf 3.1.1 kapsamında olduğunu not etmişti. Buna göre “İşletme, finansal bir varlığı bilançosuna ancak ve ancak finansal araca ilişkin sözleşme hükümlerinde taraf olduğunda yazabilir.” diyordu. Şirketin bankada hesabının olması UFRS’de belirtilen sözleşme hükümlerinde taraf olma şartını karşılıyordu. Ali okudukların memnun mesut, defteri kapatacakken son satırda yazan cümleyle irkildi. Şirketin bankadan parayı alma hakkı ancak ilgili tutar bankaya yatırıldığında doğar yazıyordu. Bu durumda şirket elektronik transfer yoluyla tahsil ettiği ticari alacağını, transferin tamamlanıp, işletmenin banka hesabına geçtiği 2 Temmuz tarihinde “nakit” olarak bilançoya kaydedebilecekti.
Şimdi siz söyleyin bakalım “Elektronik para transferi yoluyla yapılan ödemelerin, işletme hesabına ne zaman nakit olarak kaydedileceği” tartışmasında Haşmet Bey mi haklı, Ali mi?
Umarım hepiniz güzel bir bayram geçirmişsinizdir diyerek, bir sonraki “Diyar Diyar UFRS”’de buluşmak üzere, sağlıcakla kalın.