⸶Ember tarafından yayınlanan Küresel Elektrik Yıl Ortası Görünümü Raporu’na göre 2023’ün ilk yarısında 50 ülke güneş enerjisi üretiminde yeni aylık rekorlar kırdı. Bu ülkeler arasında Türkiye de var.⸷
Enerji düşünce kuruluşu Ember tarafından yayınlanan Küresel Elektrik Yıl Ortası Görünümü Raporu, küresel elektrik talebinin yüzde 92’sini temsil eden 78 ülkedeki Ocak-Haziran 2023 dönemine ait elektrik verilerini, geçen yılın aynı dönemiyle karşılaştırmalı olarak analiz ediyor.
Rapor, rüzgâr ve güneş enerjisinin büyümeye devam etmesi nedeniyle küresel enerji sektörü emisyonlarının 2023’ün ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0,2’lik hafif bir artışla durağan bir seviyeye ulaştığını ortaya koyuyor. Ancak, iklim değişikliğinin daha da kötüleştirdiği olumsuz yağış koşulları, emisyonların daha fazla düşmesini engellemiş durumda.
Çin, güneşte liderliğini koruyor
Rüzgâr ve güneş, geçen yılın aynı dönemindeki yüzde 12,8’e kıyasla 2023’ün ilk yarısında küresel elektriğin yüzde 14,3’ünü sağlayarak küresel elektrikteki paylarını önemli ölçüde artıran tek elektrik kaynakları olarak ön plana çıkıyor.
Özellikle güneş enerjisi yüzde 16 gibi bir oranla çok hızlı büyüyor. Rapora göre 2023’ün ilk yarısında 50 ülke güneş enerjisi üretiminde yeni aylık rekorlar kırdı. Çin, güneş enerjisi üretiminde küresel büyümenin yüzde 43’ünü sağlayarak güneş enerjisi üretiminde lider olmaya devam ederken, AB, ABD ve Hindistan’ın her biri yaklaşık yüzde 12’lik bir paya sahip konumda.
50 ülke arasında Türkiye de var
Güneş enerjisi üretiminin beklenenden daha yavaş gelişmesine rağmen, dünya genelinde 50 ülkenin 2023’ün ilk yarısında güneş enerjisi üretiminde yeni aylık rekorlara imza atmış olması çok önemli.
Asya’da, Çin ve Hindistan yeni aylık rekorlara imza atan ülkelerin başında geldi. Çin, Haziran 2023›te güneş enerjisinden 50 TWh (elektriğinin yüzde 6,4’ü) üreterek Haziran 2022’ye kıyasla 9,7 TWh’lik bir artış kaydetti.
Çin'de sadece Haziran ayında güneş enerjisinden üretilen elektrik (50 TWh) Yeni Zelanda, Katar veya Macaristan gibi ülkelere bütün bir yıl boyunca yetecek miktarda.
AB’de, bloğun 27 üyesinden 24’ü Haziran ayında yeni güneş enerjisi zirveleri gördü. Örneğin, Hollanda Mayıs 2022’de 2,3 TWh olan güneş enerjisi üretiminden, Haziran 2023’te 3,5 TWh’a ulaştı.
Öte yandan, ABD, Meksika, Brezilya ve Şili’de de rekorlar kırıldı. ABD Haziran 2022’de 22 TWh olan güneş enerjisinden, Haziran 2023’te 26 TWh’ye ulaştı.
Türkiye ise, Mayıs ayında 1.8 TWh olan güneş enerjisi üretimini, Haziran ayında 1.9 TWh’ye yükselterek rekor üretime ulaşan 50 ülke arasında yer aldı.
Küresel elektrik talebinde yavaşlama
Güneş ve rüzgârdaki bu büyümeye rağmen, olumsuz yağış koşulları emisyonların düşmesini engelledi. Yılın ilk yarısında kuraklık nedeniyle hidroelektrik üretiminde tarihi bir düşüş (- yüzde 8,5) yaşandı ve bunun dörtte üçü Çin’den kaynaklandı. Sonuç olarak, hidroelektrik tarafından yaratılan açığı karşılamak için fosil üretimi biraz arttı. Küresel hidroelektrik üretimi geçen yıl ile aynı seviyede olsaydı, enerji sektörü emisyonları yüzde 2,9 oranında düşecekti.
Hidroelektrik ile ilgili bu sorunlar devam ederken, elektrik talebine yönelik büyümedeki düşüş, emisyon artışını baskılamaya yardımcı oldu. Küresel elektrik talebi 2023’ün ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine kıyasla sadece yüzde 0,4 arttı ve bu oran 10 yıllık tarihsel ortalamanın (+yüzde 2,6) çok altında kaldı.
Bazı büyük ekonomilerdeki talep düşüşleri, en önemlisi AB’de (- yüzde 23) olmak üzere kömür enerjisinde önemli düşüşlere yol açtı. Sonuç olarak, emisyonlar AB (-yüzde 17), Japonya (- yüzde 12), ABD (- yüzde 8,6) ve Güney Kore’de (- yüzde 3) düştü. Hindistan’daki ılımlı talep artışı, kömür üretimindeki büyümenin yavaşlamasına yol açtı, bu da ülkenin emisyon artışını geçen yılın aynı dönemindeki yüzde 11’e kıyasla 2023›ün ilk yarısında yüzde 3,1’e düşürdü.
▌Yenilenebilir enerji kapasitesini üç katına çıkarmamız gerekiyor
Raporun başyazarı ve Ember Kıdemli Elektrik Analisti Malgorzata Wiatros-Motyka şu yorumları yapıyor: “2023 yılında enerji sektörü emisyonlarında bir düşüş olup olmayacağı hala belirsizliğini koruyor. Rüzgâr ve güneş enerjisindeki kayda değer büyümeyi görmek cesaret verici olsa da, iklim değişikliğiyle yoğunlaşan olumsuz hidro koşulların çarpıcı gerçekliğini göz ardı edemeyiz. Dünya enerji sektörü emisyonlarının zirvesinde sallanıyor. Önümüzdeki on yıl içinde yenilenebilir enerji kapasitesini üç katına çıkarmak için küresel bir anlaşma sağlayarak fosil yakıtlarda hızlı bir düşüş için ivmeyi serbest bırakmamız gerekiyor.”
Raporda öne çıkan 3 temel gösterge
► 2023’ün ilk yarısında 50 ülke yeni güneş enerjisi üretim rekorları kırdı. Çin, 2023’ün ilk yarısında rüzgâr enerjisindeki küresel büyümenin yüzde 91’ini ve güneş enerjisi üretimindeki küresel büyümenin yüzde 43’ünü oluşturdu.
► Küresel elektrik talebindeki düşüş, kömür enerjisinde önemli düşüşlere yol açtı. AB’de kömür enerjisi yüzde 23 düştü.
► Rüzgâr ve güneş, 2023’ün ilk yarısında küresel elektrik üretiminde payını yüzde 14,3’e yükselten iki elektrik kaynağı oldu. Rüzgâr ve güneş enerjisi, 2023’ün ilk yarısındaki ilavelerle 142 milyon ton CO2 emisyonunu önleyerek elektrik dönüşümünün ana itici gücü olmaya devam etti.