İlham Çelebi
HKTM Yönetim Kurulu Başkan Vekili
Ülkemizde son yıllarda gelişen girişimcilik ekosistemi ve yerlileştirme çalışmaları ile konu bazında uzmanlaşmaya çalışan firmaların artmasını sağlamıştır. Bu yaklaşımlar dünya da gelişmiş sanayi ülkelerinde olduğu gibi girişimcilik ruhunu destekleyecek şekilde startup ve spinoff yaklaşımları ile yapılmaya çalışılıyor. Tüm yaklaşımlarda olduğu gibi bu süreçlerimiz de yerel sosyolojik değerlerimizden beslenmeden başkaları tarafından yapılan uygulamalar direk alındığından istenilen gelişim sağlanamıyor. Bu iki gelişim ve uzmanlaşma yönteminde karşılaşılan sorunları ele almak gerekiyor.
Start-up
Startup firmaları öznel bir fikrin girişimcilik ile hızla büyüyeceği yaklaşımlara verilen tanımlamadır. Bu sürece başlayan parlak fikirler ya da bir konuda uzmanlaşmaya çalışan idealistler genellikle aynı sorunlardan yıllarını ve konuya inançlarını kaybediyorlar.
Sermaye sorunu ile uğraşmak ana işle uğraşmanın önüne geçiyor. Sermaye işini büyük çoğunluk KOSGEB ve TÜBİTAK’tan hibe desteği de alarak çözmeye çalışıyor. Diğer yöntem konudan bihaber ve tek amaçları hızlı para kazanmak olan yatırımcı ve bu kisvede görünen amacı sadece firmayı makyaj süreci ile hızlı satmaya çalışan topluluk ağına yöneltiyor. Bu süreçlerde tabi ki genellikle konudan uzaklaşmaya ve bir süre sonra sanki ana işin sermaye bulma olmasına dönüyor.
Ticaret yapma konusunda ve teknolojiyi olması gereken alanlarda belirleme konusunda bilgi ve tecrübeye sahip olmayan startuplar maalesef fikirlerin yok olmasına neden oluyor. İşin en üzücü yanı ise bu eksiklikleri alınacak bir iki seminerle halledileceği üzerine oluşturulan büyük bir sanal değerler vesvesesi ve ekosistemi oluşmuş durumdadır. Çoğu şirketin uzun yıllar ve yaşanmışlıklar ile oluşturduğu değerlerin sağlanacağına inanıyorlar.
Startupların sayısının artması bir başarı gibi görünse de başarmışların oranına baktığımızda maalesef bu kurumlar sektörün en değerli girdisi olan nitelikli insan kaynağına zarar veren insan kaynağı öğütücülerine dönüşüyorlar- HRG (human resource grinder)-
Diğer bir yaklaşımda ahilik kültürünün geliştiği topraklarda olmamıza rağmen baştan eksik ve sorunlu ilerliyor.
Spinoff ve Ahilik
Spinoff olarak adlandırılan ana şirketin içinde geliştirilmeye başlanan ve bir konuda uzmanlaşmaya gidilmesi ve derinleşme amacı ile ana şirket ortaklığında farklı bir şirket olarak hayatına devam etmesidir. Sürdürülebilir firmalarımızın konu bazında uzmanlaşması ve konu bazında vizyonlar oluşturması için ideal bir yöntem olarak kullanılabiliyor. Konu bazında “bölünerek büyüme” olarak da adlandırılan spinofflar, dünyadaki şirketler tarafından karlılık potansiyeli, uzmanlaşma, riski yayma için bağımsız yan şirketler olarak kuruluyor.
Sanatla ahlakın ahenkli bir birleşimi ve insan merkezli bir sistem olarak Ahîlik, “uhuvvet” ve “fütüvvet” ya da “kardeşlik” ve “cömertlik” ilkelerinden hareketle ideal bir sanatkâr, ahlak sahibi “ahî” modeli ve erdemli bir toplum oluşturmayı hedefler. Bu hedef doğrultusunda her iş erbabı yanında yetiştirdiği çıraklarını ileride aynı işi ya da bu işin benzer kollarını yapması için destekler. Bu sermayeden bağımsız bilgi öncelikli paylaşımla meslekler bir sonraki nesle yüzyıllarca aktarıldı.
Ülkemizde spinoff kültürü, sadece büyük firmalarla sınırlı olmasına neden olan uygulama eksiklikleri ile yeterince gelişemiyor. Ülkemizin sanayisinin %99’unu oluşturan KOBİ’ler de ise paylaşma ve yöntem zayıflıklarından dolayı spinoff kültürü; firmadan ayrılarak aynı işi yapan benzer firmalar yani split spinoff (parçalanarak bölünme) şeklinde karşımıza çıkıyor.
Spinoff kültürü bizim gibi büyük sanayi firmalarının az olduğu ülkelerde uygulama esasında yeni firmaya atanan ana firma çalışanlarına pay ya da hisse paylaşımı ile gelişmesi sağlanabilir. Bu şekilde konu bazında uzmanlaşarak risk dağıtılması ve ana firmanın yıllar içinde geliştirdiği deneyimin yan firma üzerinde de sürekli etkin olması sağlanabilir. Bunun önünde ki en büyük engel ise herhangi bir şirketin yönetimine girip oy hakkı almanız durumunda %25 oranın altında kalsanız ve diğer şartları sağlasanız bile KOBİ sınıfı dışına çıktığınız görülmektedir.
KOBİ’ler ne yapmalı?
KOBİ’lerin startup firmalarına ortak olmaları ve spinoff firmalarını kendi iç ekiplerinden kişilere ortaklık yaparak geliştirmeleri için yasal mevzuatlarda hissedar olmanın engelleyici olmasının kaldırılması gerekiyor. Bu girişimlere odaklanmak isteyen firmaların ortaklıklarından vazgeçmelerine ya da firma olarak değil de kişiler olarak ortaklık yapmalarına neden oluyor. Kendi kültürel kodlarımıza ve sanayi gelişimimize uygun olarak spinoff ve startup firmalarının sürdürebilir gelişimini sağlamak için ülkenin %99’unun oluşturan KOBİ’lerin bu süreçlere girmesini kolaylaştıracak şekilde mevzuatların ve yaklaşımların değişmesi gerekiyor.