İnsan, gelecek körüdür. Ama onu merak etmekten vazgeçmez. Ülkede günde 2 milyon kahve falı, geleceğe dair bir işaret umuduyla açılır... Yarın, hiç kimseye vaat edilmemiştir.
Yarını tahmin etmenin en garanti yolu, onu inşa etmekten geçer... Ancak yarını merak edenin en büyük yanılgısı (Parmenides yanılgısı) gelecek körlüğüdür. Zira insan, yarını tahmin ederken; bugünü geleceğe uzatır. Yarını bugünün tekrarı ya da doğrusal devamı sanır. Yanılgı, kırılmaları görememesidir. Zira her gün yeni bir başlangıçtır ve yarına dair öngörülemeyen, bu kırılımlardır.
Türkiye “uçacak” ama kanatlar?
Türkiye’nin geleceğine dair pek çok projeksiyon yayınlandı. 2023’e dair “hedef” haline getirdiklerimiz de bir nevi tahmin aslında... Goldman Sachs’ın 2035, 2050 dünyasına dair araştırmalarını inceledikçe, Türkiye’nin ilk 10’da yer alacağı tahmini görüyorsunuz.
Türkiye için “10 yıl içinde uçacak” tahmini, yüzlerce (siyasi, ekonomik, çevre, şartlar, savaş, yenileşim, doğal kaynak vs.) fırsatın oluşturacağı kırılmaya göre şekillenecektir. Ancak 10 yıl önce anlı şanlı tahmin modelleri ve uzmanlarca yapılan 2023 tahminlerine bakıp, gelecek körlüğünü kavrayabiliriz.
Cumhuriyet’in 100’üncü yılında 2 trilyon $ milli gelir, 500 milyar $ ihracat, turist başına 1000 $ gelir, Ar-Ge harcamalarının milli gelire oranı %3, savunma sanayi ihracatı 25 milyar $ ve bu liste uzar gider. Enfl asyon mu? Daima tutturamadığımız %5 tabii ki… İşsizlik; varla yok arası; %5.
İKİ SORU İKİ CEVAP
Tahminlerin tutmamasının nedeni nedir? Aslında her gelecekçinin (futurist) tutmayacak bir tahmini vardır. Bırakın falcılık tekniklerini, önümüzdeki dönemin bütçesini planlayanları dahi çuvallamasına, “öngörülemeyen gelişmeler” yol açar.
Türkiye ona kulvar atlatacak fırsatları nasıl yakalar?
Fırsatlar gelirken ve önü kesilerek yakalanır. Ancak fırsat görülemez ardından koşulursa yakalanamaz. Sözde değil özde yapısal reform yapmaz, hukuktan verimliliğe ülkeyi orta gelir tuzağındaki patinajdan çıkaracak adımları atmaz isen, geleceği ancak temenni edersin fakat asla tahmin edemezsin.
not
TAHTINI YAPARSIN DA BAHTINI YAPAMAZSIN
Tahtın; öngördüğün, tahminindir. Bahtın ise hayatın sana sunduğu… 1982’de henüz siyah beyaz yayın yapan TRT’nin renkli yayına geçişine dair bir araştırma incelemiştim. Her sayfası denklem salkımı gibi matematik taşan bu bilimsel(!) çalışma; “önümüzdeki 10 yıl sonunda TRT yayınları içinde renkli oranının %50’ye varacağını” söylüyordu. Sonuç; ertesi yıl TRT tam renkli yayındaydı. Çalışmanın öngöremediği, teknolojideki kırılma idi ve doğal olarak çuvallamıştı.
Bir de tahminler kataloğu olmanın ötesinde geleceği tasarlayan beş yıllık kalkınma planlarımız var ki gelecek körlüğü şaheseri gibidirler. 2013’te hazırlanan 10’ncu Beş yıllık kalkınma planı; çok değil 5 yıl sonra 2018’de; 1,3 trilyon dolar milli gelir ve 1,97 TL dolar kuru öngörmüştü. Netice; G20’nin sonuncu ülkesiyiz ve dolar; 9 liraya göz kırpıyor. Sonuçta; gelecek körlüğü, tahmin ile temenniyi karıştırmaktır.