Poşet dışındaki ürünler için Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) uygulaması 1 Ocak itibari ile başladı. İlk defa vergi dairesine bu kapsamda bir beyan yapılacak olması nedeni ile tüm şirketlerin ana gündem maddesi GEKAP olmuş durumda. Çünkü Ocak dönemine ilişkin olacak bu ilk beyan ve ödemelerin bu ay sonuna kadar yapılması gerekiyor. Son günün Cumartesi olması nedeni ile 2 Mart Pazartesiye beyan süresi uzuyor.
GEKAP’a ilişkin listeye baktığımızda hem ürünler hem de ambalajlara yer verildiği için ithalat yapan/üretim yapan tüm şirketleri ilgilendiriyor gibi duruyor. Çevre Kanununun Ek-1 sayılı listesinde tanımlı ürünleri piyasaya sürme/ithal etmeseniz bile ambalajları muhakkak piyasaya süren/ithal eden olabiliyorsunuz. Bundan dolayı GEKAP konusu çok fazla şirketin an gündemini oluşturuyor.
Çevre kanunun Ek 1 sayılı ürün listesi esastır
Öncelikle GEKAP beyanı ve hesaplanmasında Çevre Kanunun Ek-1 sayılı dikkate alınması gerekiyor. 1 sayılı listeye baktığımızda da sadece ürün tanımlarına ve yönetmelikle de ilave bazı açıklamalara yer verildiği görülüyor. Şirketlerde de en çok tartışma maalesef bu noktada oluyor. Çünkü ürün tanımlarını tam olarak netleştirmek her zaman mümkün olmuyor.
Ürün tanımlarına ilişkin vergilendirmeyi vergi dairesi gümrük tekniğinden yardım alarak tartışmalara son vermişti. Özellikle Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) kanunlarında çok yaygın olarak gümrük tarife istatistik pozisyonu (GTİP) bilgisinden yararlanılıyor. Bu noktada zaman zaman tartışma olsa da kısmen sağlıklı bir işleyiş olduğunu söylemek yanlış olmaz. Ancak Çevre Kanunu kapsamında yürüyen GEKAP da kapsam belirleme de ürün tanımının esas alındığı görülüyor. Bu yönde Çevre Bakanlığı usul ve esaslarını ay içerisinde yayınlayarak nispeten bu tanım ve kavram tartışmalarının önüne geçtiği söylenebilir.
Serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulan ürünler dikkate alınmalı
GEKAP’a ilişkin gerek Hazine ve Maliye gerekse Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan usul esaslara ilişkin düzenlemelerde ithalata ilişkin sadece bir rejime atıf yapılıyor. Bu da serbest dolaşıma giriş rejimi. Bu rejim dışında ithalata konu olan ürünler kapsam dışında tutuluyor. Dahilde işleme, geçici ithalat, antrepo, ihracat rejimi kapsamındaki ürünler GEKAP kapsamı dışında yer alıyor.
İthalat faaliyeti bir piyasa arz olarak nitelendiriyor ve bu nedenle ithalat tarihi beyan dönemini belirtmek için önem arz ediyor. Aynı Kaynak Kullanımına Destekleme Fonu (KKDF) gibi ürünün tüketiciye satışını değil ithal anını GEKAP için beyan ve ödeme dönemi olarak esas alıyor. Üreticiler bu noktada genel olarak ayrışıyor ve GEKAP kapsamındaki ürünleri yurt içine satış da beyan ve ödeme dönemleri belirleniyor. İthalatçı,burada da peşin ödeme gibi bir durum ile karşı karşıya kalıyor.
Ne yapılmalı
Öncelikle ilk defa GEKAP konusu vergi dairelerine bir beyanname ile beyan edilecek olması şirketlerde ciddi anlamda stres yaratmış durumda. Kapsam belirlemeye yönelik düzenlemeler Şubat ayının başında yayınlanmış ve kapsam belirlemelerinin de tanımlara bağlanmış olması nedenlerinden dolayı bu ay için beyanname hazırlamakta ciddi anlamda zorlanıldığı anlaşılıyor. Bu konuda gelen soruları Çevre bakanlığı yanıtsız bırakmıyor. Ama bu kadar kısa sürede kapsam belirleyerek sağlıklı bir beyan oluşturmak gerçekten çok mümkün gözükmüyor. Benzer durum geçen yıl poşet uygulamasında da yaşanmış ilk beyanlar Nisan ayına çekilmişti. Bu uygulama poşetten daha da karmaşık. Bu nedenle ilk beyanların sağlıklı oluşturulması için makul bir süreye ihtiyaç var.
Bu erteleme ile kazanılan sürede hem şirketler hem de kamu için bir çalışma fırsatı olacaktır. Çünkü düzenlemelerde izah edilmesi ve ilave düzenleme yapılması gereken hususlar bulunuyor. Örneğin, aracı ihracat durumunda ilk yapılan satışlar yurt içine arz olarak değerlendirilecek mi? GEKAP’A ilişkin ihracat tanımından tam olarak aracı ihracatçılara yapılan satışlara yer verilmediği görülüyor.
GEKAP uygulaması Vergi Usul Kanununa (VUK) tabi olmayıp Çevre Kanununa tabi. Ancak VUK kapsamında iyi niyetli mükellefi koruyan müesseseler mevcut. Uzlaşma, tecil-terkin, beyanname düzeltme, pişmanlık ile beyan gibi. GEKAP beyannameleri vergi dairesine verilecek ise muhakkak vergi uygulamalarındaki bu müesseselerden de yararlanılmasına imkan sağlanması gerekir.