Gökhan Taşpınar
Kurumsal Yönetim Danışmanı
Dünya Bankası tarafından yapılan araştırmaya göre Türkiye'deki şirketlerin %80'i 5 yılı görmeden, %96’sı ise faaliyet süresi 10 yıl dolmadan iflas etmektedir. TÜİK verilerine göre ise ülkemizdeki anonim şirketlerin ortalama ömürlerinin 2006 yılında 14,6 yıl iken 2014 yılsonunda 9,9 yıla düştüğü, limitet şirketlerin ortalama ömürlerinin ise 2006 yılında 11,9 yıl iken 2014 yılsonu itibariyle 9 yıla düştüğü görülmektedir.
Bu çarpıcı sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda şirket iflaslarının birçok sebebi olduğu görülmektedir. Şirketlerin iflasın eşiğine gelmelerinin altında yatan en önemli nedenlerden birisi finans yönetimindeki yanlış uygulamalardır. Yapılan araştırmalara göre; iflas eden firmaların %77’si finansal kötü yönetim sebebiyle batmıştır. Kötü finans yönetimine kaynak oluşturan hatalı uygulamalar ise aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Ödeme-kazanç dengesinin kurulamaması,
- Özkaynak yetersizliği,
- Şirketin nakit akışının etkin yönetilememesi,
- Günlük finansal yönetim anlayışı,
- Borç-alacak vadelerindeki ciddi uyuşmazlıklar,
- Aşırı borçlanma eğilimi,
- Krediyle finanse edilen yatırımların getirileriyle ilgili gerçek dışı beklentilere kapılmak suretiyle yatırımın getirisinin, kredi geri ödemelerini taksit ve vade yönünden karşılayamaması,
- Özellikle KOBİ’lerde günlük hasılatın işletme sahibi tarafından günlük kar olarak görülerek harcanması,
- İşletme ölçeğine göre çok daha yüksek özel harcamalar(ev, araba vb.) yapılması ya da bunlara yönelik yüksek montanlı kredi kullanılması,
- Finansal okur-yazarlık düzeyinin çok düşük olması,
- Hesapsızca fizibilite yapılmadan yeni yatırımlar yapılması,
- Küresel ya da ülke ekonomisindeki ciddi dalgalanmalar karşısında şirketin hazırlıksız yakalanması,
- Şirketin finans-muhasebe-tedarik yönetiminin yetkin olmayan kişilere bırakılması
İşte yukarıda sayılan nedenlerden dolayı, nasıl sağlık durumumuzun gözden geçirilmesi, muhtelif hastalıkların erkenden teşhis edilerek buna yönelik tedavilerin uygulanması amacıyla check up yaptırıyorsak, şirketlerimizin karşılaşabileceği finansal risklere karşı iş işten geçmeden önlem alınması amacıyla da finansal check up yaptırmak zaruri bir hal almaktadır.
Finansal check up kısaca; şirketin mevcut finansal pozisyonunun, muhtelif risklere karşı, bütçe, ciro, nakit akışı, alacak-borçlar, giderler yönünden çok farklı şekilde etkin analizler yapılmak suretiyle doğru ve sağlıklı bir şekilde gözden geçirilmesidir.
Şirketin finansal iş modeline ilişkin belirli aralıklarla yapılan finansal check up, şirketin sürdürülebilir büyüme ve verimliliğine yüksek katkı sağlamakta, şirket verimliliğini arttırmaktadır. Şirketin mevcut finansal yapısının, şirketin stratejik hedeflerinin etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceğinin ölçülmesi ve eğer buna ilişkin sorun ve iyileştirilmesi gereken alanlar varsa bunların çözümüne yönelik yol gösterici nitelikte bir katkı sağlamaktadır. Bu anlamda önlemenin ödemekten daha ucuz olduğunu söyleyebiliriz. Maalesef ülkemizde küçük ve orta ölçekli işletmenin finansal yönetim şekli, genelde günü kurtarmaya yönelik olduğundan, finansal darboğaz yaşanmadan gereğinin yapılması konusunda gereken duyarlılık gösterilmemekte, etkin finans yönetimi konusunda önlem alınması, düzeltici ve önleyici faaliyetlere ilişkin finansal analiz yapılması, finansal risklerin bertaraf edilmesi konusunda çok geç kalınmaktadır.
Finansal check up işleminin amacı, öncelikle şirketin mevcut iş modelinin tüm yönleriyle ortaya konulup finansal analizini yapmak; nakit akışını olumsuz yönde etkileyebilecek muhtelif riskleri belirleyerek şirketin nakit pozisyonuna uygun bir nakit yönetimini oluşturabilmektir.
Şirketlerin finansal yönetiminin piyasa riski, operasyonel ve finansal risklere karşı koruma amaçlı etkin ve başarılı şekilde yürütülmesini teminen, finansal check up’ın en az yılda bir kez yapılmasında yarar bulunmaktadır. Ekonomik konjonktürün dalgalı bir seyir izlemesi durumunda bu gözden geçirmelerin 3 ayda bir yapılması şirketin yararına olacaktır. Finansal check up ile ilgili referans alınacak en önemli parametreleri içeren finansal tablolar ise; gelir tablosu, bilanço, nakit akım tablosu, alacak- borç hesapları raporları ile mizanlardır.
Finansal check up’ın uygulama aşamaları
1- Şirketin mevcut finansal durum analizinin, gerekirse swot analizinin yapılarak, nakit yönetiminin buna uygun şekilde yürütülmesi finansal check up uygulaması açısından önem taşımaktadır. Mevcut durum analizinin yanında, geçmiş dönemlere (en az 3 mali yıl) ilişkin finansal durum analizi ve gelecek dönemlere ilişkin finansal öngörü analizinin yapılması stratejik finansal yönetim açısından oldukça önemlidir.
2- Şirketin finansal durumunun önceki dönemlerle karşılaştırmalı olarak analiz edilmesi büyük önem arz etmektedir. Özellikle de şirketin iki finansal dönem arası nakit akışını doğru bir şekilde analiz etmek, alacak ve borç vade uyumunu değerlendirmek, tahsilatların etkinliğini analiz etmek, şirketin orta ve uzun vadeli acil finansal ihtiyaçlarının doğru kaynaklarla finanse edilmesi bakımından son derece önemlidir. Burada finansal planlama ve stratejik finansal yönetim ön plana çıkmaktadır. Zira birçok şirket, günü kurtaran bir finansal yönetim ile yönetilmekte, orta ve uzun vadeli projeksiyonlarına yönelik finansal planlama, finansal stratejileri göz ardı etmektedirler. Bununla birlikte nakit yönetiminin etkin şekilde yürütülebilmesi için nakit akım tablosunun düzenli olarak hazırlanarak, buna göre değerlendirmelerin yapılması büyük önem arz etmektedir. Şayet mevcut kaynaklar, şirketin yeni yatırım ve hedeflerini karşılamaya yetecek düzeyde değilse ise talep edilecek kredinin söz konusu yatırıma uygun olup olmadığı, türü ve vadesi, geri ödeme sürecinin de iyi irdelenmesi gerekir. En kötü yatırımın kredi ile finanse edilen kötü yatırım olduğu göz ardı edilmemelidir.
3- Yatırım projelerinin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi için ise yatırım getirisinin ölçülebilir olması, yatırım maliyetinin, yatırımın getirisiyle karşılanma sürecinin doğru şekilde hesaplanıp etkin bir fizibilite çalışması yapılması oldukça önemlidir. Şayet fizibilitesi uygunsa buna göre bütçe hazırlanması rasyonel olacaktır.
4- Stratejik finans yönetiminin uygulanacağı orta ve uzun vadeli döneme ilişkin ülke riski, piyasa riski ve ekonomik konjonktür açısından belirsiz bir durum söz konusu ise yeni yatırımların ve de kredi kullanımının ertelenmesi uygun olacaktır.
Finansal check up’ın şirketlerin finansal yönetimine katkıları
TOBB verilerine göre ülkemizde, ekonomik dalgalanmalar ve son yıllarda yaşadığımız pandeminin de etkisiyle iflaslar hız kazanarak 2022 yılında 24 bin 303 şirket kapanmıştır. İşte bu noktada, finansal risklerin önceden tespit edilerek bertaraf edilmesi için yılda en az bir kez finansal check up uygulanması suretiyle şirketlerin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı konulara aşağıda yer verilmiştir.
- Finansal Check up sayesinde finansal hastalık ve riskler tespit edilecek, erken uyarı sinyalleri dikkate alınarak orta ve uzun vadeli stratejik finansal planlamanın yapılması ve buna uygun şekilde tavizsiz şekilde finansal süreçlerin yürütülmesi sonucunda şirketin zarar ve kayıplarını ciddi şekilde azaltacaktır.
- Şirketler, ekonomik dalgalanmalara ve piyasa riskine karşı daha korunaklı bir yapıya sahip olacaktır.
- Fizibilitesi olmayan yatırımların borçla finanse edilmesinin önüne geçilmesi suretiyle, şirket, risk yönetimi konusunda daha sağlıklı bir yapıya kavuşacaktır.
- Şirketin stratejik insiyatiflerinin belirlenmesine katkı sağlayacak ve bu sayede şirketin vizyonu ve uzun vadeli stratejilerinin yaşama geçirilmesi daha da kolay olacaktır.
- Şirketin şeffaf bir yönetim anlayışına sahip olmasına destek verecektir.
- Maliyet-fayda analizi yapılması dolayısıyla kaynak verimliliğinin optimum düzeye çıkmasına ve bu suretle şirket karlılığının arttırılmasına önemli katkı sağlayacaktır.
- Şirketin “işletme körlüğü” tuzağına düşmeden, uzun süredir devam eden, kangren olmuş finansal sistem ya da süreçlerle ilgili sorunlarının, zaman geçirilmeksizin etkin şekilde çözülmesi ve bu anlayışın bütün şirket personeline empoze edilerek etkin şekilde uygulatılması, orta ve uzun vadede ortaya çıkabilecek beklenmedik zarar ve kayıpları minimize edecektir.
Sonuç olarak düzenli aralıklarla finansal check up yapılması, şirketin sağlıklı ve sürdürülebilir bir büyüme ivmesi yakalamasına önemli katkı sağlayacak, önlemenin ödemekten çok daha ucuz olduğunu somut bir şekilde ortaya koyacak, kısacası şirkete iyi gelecektir.
KAYNAKLAR
1. Taşpınar, G. “Şirket İflaslarının Altında Yatan Gerçekler ve Bunun Önlenmesine İlişkin Kurumsal Çözümler”, 31.07.2022 tarihli Dünya Gazetesi
2. Taşpınar, G. “Stratejik Finansal Yönetimin Şirket Verimliliğine Etkileri”, 10.12.2022 tarihli Ekonomi Gazetesi(ww.ekonomim.com)
3- Çubukçu, Ö. “Şirket Finansal Check Up Nedir? Finansal Check Up Nasıl Yapılır?”
4. Yıldırım, R. “Şirketlerin Kurumsal-Finansal Check-up'tan Geçirilmesi” 27.05.2016
5. Kuran, F. “Finansal check up konusunda 3 önemli nokta”, İndigo Dergisi, 21 Kasım 2019