Dünya nüfusu 8 milyara yaklaştıkça, taze et talebi de hızla artmaya devam ediyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından yapılan uyarıda, canlı hayvan ticaretinin salgın hastalıkların yayılmasını hızlandıracağı ifade ediliyor.
FAO verilerine göre, dünya genelinde 2017 yılında bir önceki on yıla kıyasla yüzde 30 oranında daha fazla canlı hayvan ticareti gerçekleştirildi. Bu oranın önümüzdeki yıllarda daha da artması bekleniyor. Bu artışın nedeni ise, yaşanan tüm teknolojik gelişmelere rağmen, canlı hayvan taşımacılığının dondurulmuş ürün taşımacılığından daha ucuz olması.
Salgın hastalık endişelerine rağmen, küresel canlı hayvan ticareti son 50 yılda 4 katına çıkmış durumda. Her yıl 2 milyar hayvan kamyonlara veya gemilere yüklenerek farklı ülkelere doğru haftalarca sürecek yolculuklara çıkıyor. Yani her gün en az 5 milyon hayvan bir ülkeden bir başka ülkeye gidiyor.
Belçika’da bulunan Ghent Üniversitesi veterinerlerinden Jeroen Dewulf The Guardian’a yaptığı açıklamada, salgın hastalıkların çok fazla yolla bulaşabildiğini, fakat en önemli enfeksiyon kaynağının canlı hayvan ticareti olduğunu söylüyor.
Dewulf, “Hayvanlar ne kadar çok hareket ederse, hastalıkların bu hayvanlar arasında yayılmasını, oradan da insanlara geçmesini o kadar artırmış olursunuz” diyor."
Sağlık sektörü uzmanlarının görüşleri de farklı değil. Kuş gribi, deli dana, Nipah virüsü gibi farklı salgınların yayılmasında dünya genelinde hızla artan canlı hayvan ticaretinin olduğu ifade ediliyor. Hatta biyoteknoloji şirketi Metabiota adına açıklama yapan biliminsanı David Mclver, şu an için sadece hayvandan hayvana bulaşan Afrika domuz gribinin bile yakında farklı bir formda insanları tehdit etmeye başlayabileceği uyarısında bulunuyor.
Afrika domuz gribi (ASF), evcil ve yabani domuzlarda görülen ağır, son derece bulaşıcı ve ölüm oranı yüksek olan viral bir hastalık. İnsanlara veya diğer evcil hayvan türlerine zarar vermiyor. Hayvandan hayvana doğrudan temasla veya yem, yiyecek artıkları aracılığıyla yayılıyor. İnsanlar da virüs bulaşmış hayvanlara temas etmeleri halinde virüsü yayabiliyorlar.
Dünyada örnekleri çok fazla
Hayvanlardan insanlara bulaşan virüslerin dünya genelinde bir çok örneği bulunuyor. Bunlardan en bilinenleri Nikah virüsü ve Deli dana virüsü.
● Nipah virüsü (NiV) enfeksiyonu, insan ve hayvanlarda ciddi hastalığına neden olan bir virüs. Virüsün doğal konağı meyve yarasaları olarak açıklandı. NiV ilk olarak 1998 yılında Malezya’da Sungai Nipah köyünde ortaya çıkan salgın hastalığın nedeni olarak belirlendi. Yarasaların hastalık bulaştırdığı meyveleri yiyen domuzlar bu salgında ara konak olarak belirlendi. Domuz yetiştiriciliğinin yağmur ormanlarına yapılması ile hastalık hızla yayıldı. Bangladeş’te ise 2004’te, enfekte meyve yarasalarının kontamine ettiği palmiye özünün tüketilmesi sonucu insanlarda NiV ile enfeksiyon gelişti. Enfeksiyon insandan insana bulaştı.
● Bovin spongiform ensefalopati (sığırların süngerimsi beyin hastalığı) (BSE) veya daha yaygın ismiyle Deli dana hastalığı, 20. yüzyılda ortaya çıkan bir sığır hastalığı Sığır ölümleri diğer korkulan sığır hastalıklarındaki oranlara göre kıyaslanamayacak kadar küçük olsa da, insanlarda da görülmesi nedeniyle ilgi çekti. Deli dananın insanlarda yol açtığı Creutzfeldt Jakob hastalığı, tedavi edilemez ve değişmez bir biçimde ölümcül olan dejeneratif nörolojik bir hastalık. Hastalık beyin dokularının hızlı bir şekilde tahrip olmasına, beyin içerisinde küçük boşlukların oluşması nedeniyle beynin süngerimsi bir yapıya dönüşmesine neden oluyor.
● Ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu olan hastalığın kısaltılmışı olan SARS coronavirus olarak bilinen hastalık, 2002 - 2003 yılları arasında Hong Kong'dan tüm dünyaya yayılarak 916 kişinin ölümüne neden oldu. Bu hastalık ilk kez 2003 yılında Asya, Kuzey Amerika ve Avrupa'da görüldü.
● Çin’in Vuhan şehrinde ortaya çıkan yeni tip coronavirüs, Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS-CoV) ve Orta Doğu Solunum Yetmezliği Sendromu (MERS-CoV) ile aynı aileden geliyor. Bu iki sendromda da virüsün kaynağını yarasalar oluşturuyor. Ancak virüsün yarasalardan insana geçebilmesi için bir "aracı" hayvan gerekiyor. Hasta insanlardan diğerlerine enfekte kişiyle aynı ortamda yaşamak gibi yakın temasla bulaşıyor. İnsanlarda corona virüsün neden olduğu hastalık spektrumu basit soğuk algınlığından ciddi akut solunum sendromuna (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) kadar değişkenlik gösterebiliyor.