Merkez Bankası bugünkü toplantıda ne yapar?
✓ Faiz sabit tutulur.
✓ Faiz artırılır; ancak 0.25 ya da 0.50 puanlık artırımla yetinilirse hiç artırmamaktan daha kötü etki doğar. Bir artış yapılacaksa bu en az 2.50-3.00 puan olmalıdır.
✓ Politika faizine dokunulmaz; ama politika faizi ile gecelik faiz ve GLP arasındaki 1.50'şer puanlık marjlar artırılarak fonlama yüksek faizli kanallara kaydırılır.
Merkez Bankası piyasayı temelde üç yolla fonlar.
Bir; politika faizi olan haftalık repo ihalesi yoluyla. Bu faiz halen yüzde 8.25.
İki; gecelik borç verme yöntemiyle. Bu faiz yüzde 9.75.
Üç; geç likidite penceresi yoluyla. Bu faiz yüzde 11.25.
Bu üç temel araç dışında ihaleler yoluyla da fonlama var tabii ki. Hem zaten son dönemde piyasa daha çok ihaleler yoluyla fonlanıyor.
Ama asıl fonlama kanalı haftalık repo; en azından olması gereken bu. Bunu söyleyen de biz değiliz; Merkez Bankası’nın kendisi.
Politika faizi olarak haftalık repo ihale faizine işaret ediyoruz ya, bu faiz de yüzde 8.25 ya, faizi artırmak da istemiyoruz ya; başlıyoruz diğer kanalları kullanmaya, zorlamaya. Durum grafiğimizde tüm yalınlığıyla görülüyor. Fonlamada oluşan ortalama faiz artıyor artıyor ve haftalık repo ihale faiz oranını geçiyor, sonra yükselmeye devam ediyor ve üçüncü kanal olan geç likidite faizine yaklaşıyor.
Ortalama fonlama maliyeti 21 ve 22 Eylül’de yüzde 10.61’e çıktı.
Merkez Bankası’nın “Ben politikayı bu faizle belirleyeceğim” dediği faiz kaç, yüzde 8.25.
Peki fiilen uygulanan ortalama faiz kaç; yüzde 10.61.
Yani fiilen uygulanan faiz ile sözüm ona politikayı belirleyecek faiz olan yüzde 8.25 arasındaki fark ne kadar; 2.36 puan.
Ortalama faiz GLP’ye dayandı
Girişte belirttiğimiz üç fonlama kanalından en yüksek faizli olanı geç likidite penceresi. GLP’nin yüzde 11.25 olan faizi ile ortalama fonlama maliyeti arasında 22 Eylül’deki duruma göre yalnızca 0.64 puan fark kaldı.
Merkez Bankası gelişmelere göre bir süre sonra fonlamayı tümüyle geç likidite penceresine kaydırsa, şu durumdaki faiz en fazla yüzde 11.25’e çıkacak. Kaldı ki tüm fonlamanın bu kanaldan yapılması da tuhaf olur. Biliniyor ki geç likidite penceresi sevimsiz bir kanaldır; oradan borçlanan bankaya hesabını denkleştirememiş, işini iyi yapamamış banka gözüyle bakılır.
Ama normal kanallar tümüyle kapatılarak bankalar buraya zorlanıyorsa ne diyeceğiz.
Merkez Bankası’nın seçenekleri neler?
Para Politikası Kurulu kararı bugün saat 14.00’te açıklanacak.
Temelde iki olasılık var.
Faiz ya sabit tutulacak ya artırılacak.
Faizde bir artırıma gidilirse ve bu laf olsun diye 0.25 puan ya da 0.50 puan düzeyinde tutulursa piyasa bunu kendisiyle "dalga geçilmesi" olarak algılar ve bu artırım hiçbir işe yaramaz; hatta bu durum faiz artırmamaktan daha kötü etki bile doğurabilir.
Dövizi bir süreliğine de olsa frenleyecek faiz artırımı ne kadar mı olmalıdır; herhalde en az ortalama fonlama maliyeti düzeyine çıkılması gerekir. Bu da faizde 2.50 puanlık bir artış yapılması ve politika faizinin böylece yüzde 10.75’e çıkarılması anlamına gelir.
Faizi artıramama engelini aştıktan sonra oranın daha yüksek tutulması gerektiğini söyleyenler de yok değil.
Ya sistem değişirse?
Merkez Bankası’nın 28 Mayıs 2018 tarihinde yaptığı açıklamada 1 Haziran’dan itibaren yeni bir uygulamaya geçildiği belirtilmişti. Söz konusu duyuruda "Para politikası operasyonel çerçevesine ilişkin sadeleşme sürecinin tamamlanmasına karar verilmiştir" deniliyor ve haftalık repo, gecelik ve geç likidite penceresinin birbiriyle olan bağı açıklanıyordu. Yani haftalık repo ihale faizinin 1.50 puan üstünde gecelik faiz, gecelik faizin 1.50 puan üstünde de GLP faizi.
Peki Merkez Bankası bugün o bağı koparırsa... Yani üç faiz arasındaki fark 1.50 puandan örneğin 2 puana ya da 2.50 puana çıkarılırsa...
Merkez Bankası’nın bunu yapmasına engel bir durum yok. "Ben yaptım oldu" olur!
Politika faizi denilen faiz sabit tutulur ama Merkez Bankası gecelik faizi ve GLP faizini pekala artırabilir.
Şunun şurasında birkaç saat kaldı; bekleyelim, görelim...