Merkez Bankası'nın politika faizi 23 Eylül 2021'den 23 Şubat 2023'e kadar olan yaklaşık bir buçuk yıllık dönemde aşama aşama aşağı çekilerek yüzde 19'dan yüzde 8.5'e indirildi. Enflasyonun bir dönem çok yüksek seyretmesini "arızi" bir durum sayarsak, faiz indirildikçe enflasyon da geriledi. Bir ara çıkılan yüzde 85'i görmezden gelirsek yıllık enflasyon yüzde 40'ın altına sarkmıştı.
Sonra ne olduysa oldu, niye olduysa oldu faiz artırılmaya başlandı.
O da ne! "Faiz sebep enflasyon netice" tezi doğru çıkıyordu.
Çünkü faiz artırıldıkça enflasyon da artmaya başlamıştı. Görünen buydu.
Faiz yüzde 8.5 düzeyine kadar indirildiğinde yüzde 40'ın altına gerileyen yıllık enflasyon, faiz yüzde 25'e çıkarıldığında bir anda yüzde 59'u buldu. Dedim ya, görünen buydu; enflasyon sanki faiz yüzünden artıyordu.
Enflasyondaki bu artışın faizin yükseltilmesinden kaynaklanmadığı söylenebilir. Belki öyledir de ama bir yanda da zihnimizde yer etmiş "Faiz sebep enflasyon netice" tezi var.
Şimdi düşünmez misiniz "Bu tez ya doğruysa" diye...
Yazımızdaki grafiğe bakın!
Merkez Bankası'nın politika faizinin artırılmasıyla birlikte enflasyon nasıl da tırmanışa geçmiş...
Enflasyonun artışı faizin yükseltilmesinden mi kaynaklanıyor, başka bir nedeni mi var?
Sorumlu faiz değilse de belli ki "kötü bir tesadüf" olmuş!
Yok eğer enflasyondaki tırmanışın nedeni faizin yükseltilmesiyse demek ki o tez doğru.
Demek ki "Faiz sebep enflasyon netice"!
Öyleyse faiz niye artırılıyor?
Evet... Eğer enflasyonun tırmanışa geçmesine sebep oluyorsa faiz niye artırılıyor ki?
Faizi indire indire enflasyonu da aşağı çekmişken...
Yüzde 8.5 faize ve yüzde 40'ın altında bir enflasyona inmişken...
Faiz son üç toplantıda yüzde 8.5'ten yüzde 25'e niye çıkarıldı?
Akla bir sürü soru geliyor:
"Enflasyonun nedeni faiz ise biz enflasyonu yükseltmeye mi çalışıyoruz?"
Enflasyonun yükselmesini Türkiye'yi idare eden iktidar tabii ki istemeyeceğine göre faizi yükseltenler kim?
Hadi birileri faizi yükselterek Türkiye'yi iktisaden zayıf düşürmeye, halkın enflasyon altında ezilmesine yol açmaya çalışıyor; peki iktidar bunlara niye engel olmuyor?
Ya da engel olmak istiyor da gücü mü yetmiyor? Hem zaten engel olamamak, engel olmamaktan daha kötü... Bu büyük zafiyet demek.
Gerçi bizim Merkez Bankamızın uygulayacağı faizi bizden başka kim belirleyebilir ki...
Faizi biz artırdığımıza göre, söylediğimiz ne, verdiğimiz mesaj ne?
"Daha önce hata yapmışız"
Bu mu örtülü biçimde verdiğimiz mesaj?
Hata yaptığımızı itiraf edip şimdi başka bir yola mı giriyoruz?
Gerçi bu yönde hiç itiraf duymadık ama, bazen de sözle değil eylemle ifade edilir itiraflar. Galiba şimdi de öyle oluyor.
"Yanlış yapmıştık, şimdi o yanlıştan dönüyoruz" deniliyor gibi.
Gerçi o zaman yapılana "yanlış" mı demeli, o apayrı bir konu. Faiz indirerek enflasyonu geriletme tezi, zaten iktisat bilimine yeni bir teori katmak gibi bir gerekçeyle üstü örtülen bilinçli bir tercihti, bir amaca hizmet etmesi için alınmış bir karardı. (Ekonomi, 13-14 Eylül 2023.)
Faiz artmasa daha mı kötü olurdu?
Faiz artırılıyor, enflasyon da artıyor ve şimdiye kadar söylenenin tersi yapılıyor. Görüntü böyle. Ama acaba başka bir tehlike var da ona karşı önlem almaya mı çalışılıyor...
Acaba faiz artırılmasa enflasyon çok daha hızlanacaktı, faiz artışı sayesinde mi bu düzeyde tutulabildi? Belki de...
Ama şu kesin; enflasyonla mücadele için faiz indirimini savunanlar şimdi içten içe şöyle diyordur:
"Alın işte; faiz artınca enflasyon da arttı, gördünüz mü!"
Öyleyse faizi niye artırıyoruz? Bu sorunun yanıtı ne?
Merkez Bankası'nın politika faizi muhtemelen perşembe günü de artırılacak. Muhtemelen diyorum, çünkü Türkiye'de hiçbir şey için kesin hüküm vermemek gerek.
Faizi yükseldikçe enflasyon yükseldiğine ya da enflasyondaki yükselme sanki faiz artışından kaynaklanıyor gibi göründüğüne göre bir kez daha soralım:
"İktidar enflasyonu artırmak istediği için mi faizi yükseltiyor?"
Yanıt yok mu; devam edelim:
"Enflasyonu yükseltmek gibi bir amaç olamayacağına, olmaması gerektiğine göre faiz niye artırılıyor?"
Birilerinin sanki yarım ağız "Enflasyonla mücadele için" dediğini duyar gibi olduk.
Öyleyse son bir soru:
"Faiz enflasyonu frenlemek için artırılıyorsa daha önceki indirimlerle amaçlanan enflasyonu artırmak mıydı?"
Evet, yanıtları alalım...